Wie verzint de regels om het leven zo onaangenaam mogelijk te maken?

“Het mag er niet gezellig zijn en dat is goed gelukt”. Met die zin begint Wil Thijssen haar reportage in de Volkskrant over het uitzetcentrum Katwijk. Zij somt op: er is bewust geen kerstboom. De keuken telt 22 gaskomforen, maar alle stopcontacten zijn van het net afgehaald. Koken op kamers is verboden. Wie het toch doet – rookmelders verraden alles – krijgt een boete.

Je krijgt trouwens voor van alles en nog wat een boete. Er is een meldplicht die de dag zo breekt dat je moeilijk afspraken buiten het geïsoleerd gelegen centrum kunt maken. Het onderwijs wordt gegeven aan klassen van bijkans veertig kinderen. Unicef en Defence for Children hebben al geklaagd en minister Leers schijnt van plan te zijn de allerscherpste kantjes van het regime af te halen.

Over deze bejegening in het uitzetcentrum is nagedacht. Het is verzonnen. Iemand heeft het gebouw bekeken en gedacht: we maken de stopcontacten in de keuken onbruikbaar. We zetten alleen gaskomforen neer. We zorgen dat er geen ovens zijn. We verzinnen daar argumenten voor: veiligheid bijvoorbeeld of kostenbesparing want die ovens vreten stroom.

Wij roepen een boetestelsel in het leven. Wij regelen dat er op kerstmis geen feestelijke dingen gebeuren. De leiding moet absoluut niet op het idee komen om een boom neer te zetten. Dat regime in Katwijk is met zorg uitgedacht.

Ik vraag mij altijd af, wie daarvoor nu verantwoordelijk is. Heeft een heel team er creatief en pro-actief over gebrainstormd over hoe het uitzetcentrum zo onaangenaam mogelijk te maken? Of is alles gebouwd op de denkkracht van slechts één persoon? Je vermoedt dat alleen nare mannen en verbitterde door het leven verraden vrouwen zich voor zulk werk lenen. Je kunt ze uittekenen: verkreukelde vijftigers die zeggen dat je honden meer kunt vertrouwen dan mensen en overlast ervaren van alle buren in een omtrek van anderhalve kilometer.

Dat ligt voor de hand. Toch moet je opassen met dit soort clichés. Neem Fleur Agema. Zij is een van de mooiste vrouwen in de politiek. Zij heeft een innemende glimlach. Je kunt zien: met haar is het goed stappen. Lekker dineren. Bowlen, daarna feestcafé maar niet te ordinair. Fijne meid. De ziel van elk gezelschap. Thuis een goede gastvrouw. Je moeder is blij als je met zo’n verloofde thuis komt. “Ze is knap”, zegt je moeder later door de telefoon: “Maar ze heeft helemaal geen verbeelding. En ze was zo eigen met mij. Ze liep gelijk mee naar de keuken om te helpen bij de afwas. Je mag haar wel in ere houden”.

Diezelfde Fleur Agema is afgestudeerd op de kunstacademie met een ontwerp van een gevangenis  dat er helemaal op ingesteld is om de gedetineerden te disciplineren en af te richten. Zij heeft een systeem van belonen en straffen tot in de details  uitgewerkt.

Wie weet is het uitzetcentrum Katwijk uitgedacht door sociaal vaardige personen, door mooie mensen met prettige omgangsvormen en een goede smaak. Je ziet ze een boodschappentas in de auto plaatsen op het parkeerdak van de Albert Heijn. Je denkt: die ziet er uit als een begenadigd violist. Zou hij dat ook zijn met zijn fijne handen? Of: dat lijkt Pippa wel die daar bij de Marskramer naar binnen stapt.

Maar op maandag zitten die mooie en succesvolle jonge mensen op kantoor beteuterd te kijken naar de missive van Leers: het uitzetcentrum moet worden aangepast. Hadden ze alles zo prachtig neergezet met haarscherpe contouren, maakt die politiek er weer een kleurloze brei van. De man met de violistenhanden denkt:  “Het kan me niet schelen hoe druk het wordt op de dienst, ik ga met wintersport”. En de Pippa-look alike besluit in haar frustratie danig te gaan winkelen. Ze wil gezien worden met een plastic tas van de Bijenkorf. Of zelfs van Bennetton. Ze laat zich niet kisten. Ze gaat groots naar de kapper. Ze gaat de Douglas leegkopen.

Zo’n Limburgse draaikont, die Leers!

Ik bedoel, ga nooit af op de stijl en het uiterlijk van mensen.