Wie stopt de slachtoffertrein?

De slachtoffertrein heeft in Nederland definitief vaart gekregen. Met een gunstig politiek klimaat van repressie en het loerende gevaar van een onveilige maatschappij denderen we door. Nog even en het slachtoffer is aanklager en beul tegelijk.

Het klinkt nu al bijna raar dat we er ooit voor kozen schuld en strafmaat over te laten aan een onafhankelijk en objectief instituut. Dat we van mening waren dat feiten geen feiten zijn als we ze niet vanuit een zeker rustig overzicht kunnen objectiveren.

In een adem door balken de voorstanders van slachtofferrecht over de enorme rechten die verdachten in Nederland al ten deel vallen. Daar moet toch wel wat tegenover staan?

De vraag is echter of die stelling wel klopt. Hoeveel rechten heb je tegenwoordig eigenlijk als verdachte?

Dat valt tegen.

Je kunt in Nederland als verdachte vrij snel van je bed worden gelicht. Gescheiden van gezin. Voor je het weet zit je in een cel. Tussen mensen waar je normaal met een grote boog omheen loopt.

Inderdaad. Een verdachte heeft – nog niet zo lang overigens – meteen recht op een advocaat. Die mag je echter alleen kort ter voorbereiding op je verhoor spreken.

Daarna ben je weer alleen met je verhoorders. Die je uur na uur mogen ondervragen. Je terug brengen naar je cel. Om je kort daarna weer aan een urenlang verhoor te onderwerpen. Je verhoorders mogen ver gaan. Deinzen er niet voor terug om je even fijntjes te melden dat het inderdaad vervelend is dat je niet naar je kinderen kunt.

Maar dat dit snel kan veranderen als je toegeeft dat je hebt gedaan wat je zou hebben gedaan.

Ondertussen gaat het Openbaar Ministerie aan de slag met je leven. Je telefoon wordt uitgelezen. Je bonuskaart. Je TomTom. De laptop en je pc. Vrienden en kennissen worden gehoord. Gegevens van allerlei bedrijven opgevraagd. Je waterverbruik. Je stroomrekening. Een observatieteam heeft voor je arrestatie een tijd voor je huis gestaan. Er zijn lijsten met je telefoongesprekken en sms’jes.

Je sporen gaan naar het NFI.

De officier van justitie stuurt een psychiater op je af. En een psycholoog. Als je pech hebt moet je zeven weken naar een observatie-kliniek.

Natuurlijk. Het OM doet dit niet alleen. Gelukkig hebben we de rechter nog, die vaak toestemming moet geven voor de diverse handelingen. De praktijk leert echter dat de rechtbanken massaal gehoor geven aan de vele onderzoekjes en onderzoeken.

Alles voor de waarheidsvinding.

Maar natuurlijk. Je hebt rechten. Een advocaat. Een raadsman of vrouw die nog meer klanten heeft en wat onderzoek betreft al vanaf het begin met 20-0 achter staat. Terwijl jij in de cel ligt te malen, stuurt je raadsvrouw de zoveelste brief naar het OM. Waarin ze vraagt om uitleg. Om haast. Om het resultaat van onderzoek. De molen van het OM maalt traag. En als het OM een onderzoek niet ziet zitten, moet een advocaat van goeden huize komen om het alsnog gedaan te krijgen.

De rechter krijgt uiteindelijk een volledig door het OM opgesteld strafdossier in handen. Het is in Nederland de aanklager die de bewijzen op een rijtje zet en vervolgens tot een conclusie komt. Ontlastend bewijs komt in de praktijk zelden tot zijn recht in het strafdossier.

Ik heb het al vaker gezegd. Van mij mogen slachtoffers veel meer rechten hebben. Maar zo langzamerhand hellen we over naar een vorm van slachtofferrecht waar niemand blij van zou moeten worden.

Dit stuk verscheen eerder op de weblog van Chris Klomp

Volg Chris Klomp ook op Twitter @chrisklomp