Wie let er op de ouderen als ze slaapmiddelen gebruiken?

Sinds 1976, toen ik begon te schrijven over medicijnen en hun bijwerkingen, ben ik zo vaak onderzoeken tegengekomen die een verband legden tussen medicijngebruik door ouderen en valpartijen. Als bijvoorbeeld mensen boven de 65 jaar benzodiazepinen (slaapmiddelen) gebruiken, is er een grotere kans op valpartijen en omdat het ook de leeftijd is waarop er grotere kans op osteoporose is, is er ook een grotere kans op fracturen. En een gebroken heup eindigt te vaak met het overlijden van een oudere, gewoon door de complicaties van het lange liggen bij het herstel. Waar begin je aan als je slaapmiddelen gaat gebruiken? Is dat wel echt in je eigen belang?

Het vervelende was echter bij dergelijke onderzoeken dat het epidemiologische onderzoeken waren en dat er ook altijd andere factoren kunnen zijn die de valpartijen op die leeftijd kunnen veroorzaken. Epidemiologische onderzoeken zijn veel lastiger dan klinische trials. Het kan bijvoorbeeld ook komen door de onderliggende ziekte of gewoon de ouderdom met evenwichtsproblemen. Wie kan het zeggen? Niemand eigenlijk. Het gaat om kansen en risico’s. Daar concentreerden de makers van geneesmiddelen zich telkens weer op en dat zorgde voor de twijfel die bleef hangen bij artsen. Toch maar voorschrijven dan?

Er is onlangs een groot Zweeds onderzoek gepubliceerd. Daarbij werd bij zo’n 65.000 ouderen gekeken naar de gevolgen van medicijngebruik. En raad eens? De helft van de 20 vaakst voorgeschreven medicijnen aan ouderen hebben een verhoogd risico op valpartijen. Alle medicijnen die op het centrale zenuwstelsel werken, lopen daarbij in het oog, maar met name sterke pijnstillers (van de familie van de opioïden) en antidepressiva. Daarnaast was er ook een verband tussen gebruik van maagpompremmers, calcium en vitamine 12, en sommige van de zwakker werkende pijnstillers met valpartijen. Medicijnen voor hart- en bloedvaten leken veilig te zijn in relatie tot valpartijen. En raad eens? De onderzoekers zelf moeten natuurlijk bij de presentatie van hun gegevens ook alle twijfels opsommen en daar komen de verhalen dat die valpartijen misschien wel veroorzaakt worden door de klachten waarvoor je ze gebruikt. Er zijn immers bergen door de makers van medicijnen gefinancierde onderzoeken die zulke verbanden uit de hoge hoed toverden en je kan ze moeilijk negeren.

De onderzoekers durven echter wel duidelijk op te schrijven dat bij gebruik van medicijnen altijd goed moet worden opgelet of de voordelen van het gebruik wel groter zijn dan de nadelen. Als 40 procent van de mensen boven de 75 jaar in Nederland een slaapmiddel slikt, is daar dan wel goed opgelet? Als ook ouderen met lichte depressies die ook met deelname aan een gezelligheidsgroep, meer wandelen en af en toe een gesprekje geholpen zijn antidepressiva slikken, is er dan wel goed opgelet?

Volg Ivan Wolffers ook op Twitter Ivan schrijft voor Joop elke dag een Gezond Weetje van de Dag:  klik hier voor een overzicht