Wie betaalt al die 'boze burgers'?

Tijd voor onderzoek naar astro turfing door de fossiele lobby.

Wanneer een gemeente als Den Haag eindelijk de moed toont om reclame voor fossiele brandstoffen in de publieke ruimte te verbieden, zou je denken: applaus. In plaats daarvan: een stortvloed aan verontwaardigde reacties op sociale media. “Poppenkast”, “deugbeleid”, “dictatuur”, “weer zo’n woke burgemeester.” Alsof een kleine groene maatregel een persoonlijke aanval is op hun identiteit.

Dat fenomeen is niet nieuw. Maar de schaal, coördinatie en eenvormigheid van die reacties roept een belangrijke vraag op: waar komt al die woede vandaan? En belangrijker: is die wel echt?

Wat is astro turfing?
Astro turfing is het kunstmatig opwekken van ogenschijnlijk spontane burgerprotesten – meestal via sociale media – met als doel om beleidsmaatregelen te ondermijnen of publieke opinie te kantelen. Het is geen samenzweringstheorie, maar een beproefde strategie van PR-bureaus en multinationals. De naam verwijst naar “AstroTurf”, het nepgras dat doet alsof het echt is – net zoals deze nepbewegingen doen alsof ze van ‘gewone burgers’ komen.

Internationale fossiele lobby: een bewezen patroon
Uit onderzoek van onder meer InfluenceMap, Greenpeace UK, DeSmog en Harvard University blijkt dat fossiele bedrijven wereldwijd tientallen miljoenen per jaar steken in het beïnvloeden van publieke opinie. En dat gebeurt niet alleen via reclames of lobby in Brussel – maar ook via gesponsorde Facebook-pagina’s, trollnetwerken, influencers en bots.

In Canada werd ontdekt dat de olie-industrie anonieme Facebookpagina’s opzette om lokale protesten tegen klimaatmaatregelen te voeden. In Australië gebruikte de kolenlobby betaalde accounts om klimaatactivisten in diskrediet te brengen. En in de VS zette ExxonMobil jarenlang nep-burgergroepen op die zich tegen CO₂-belasting verzetten, zogenaamd “vanuit de gemeenschap”.

En in Nederland?
Voor zover bekend: geen onderzoek. Geen parlementaire vragen. Geen journalistiek speurwerk. Geen transparantie vanuit PR-bureaus of bedrijven. Terwijl de strategieën identiek lijken.

Wie de reacties leest op klimaatbeleid van gemeenten als Amsterdam, Utrecht of Den Haag, ziet telkens weer dezelfde retoriek, dezelfde memes, dezelfde verdachtmakingen. Soms zelfs letterlijk dezelfde zinnen. Is dat toeval? Of is het georganiseerd?

En wie zijn eigenlijk de social media “burgers” die zich zo professioneel uitlaten over “communistische stadsraden”, “de deugbrigade” of “het linkse klimaatnarratief”? Waarom zijn het vaak accounts zonder duidelijke identiteit, die op meerdere klimaatposts exact dezelfde reacties achterlaten?

Zonder onderzoek blijft dit in het vage hangen. Maar het risico is groot: als beleidsmakers zich laten intimideren door nepverontwaardiging, verliezen we het publieke debat aan PR-campagnes.

Oproep: maak het zichtbaar
Het is tijd dat we dit serieus nemen. Daarom roep ik journalisten, wetenschappers én politici op om:

• Onderzoek te doen naar de herkomst van gecoördineerde online klimaatkritiek.
• Transparantie te eisen van communicatiebureaus over hun opdrachtgevers.
• Techbedrijven zoals Meta en X (voorheen Twitter) te dwingen inzicht te geven in advertentie- en netwerkinvloeden.
• De overheid aan te zetten tot regulering en weerbaarheid tegen manipulatie van publieke opinie.

De strijd om het klimaat is ook een strijd om de waarheid. En zolang we niet weten wie het nepgras zaait, blijft het echte debat verstikt.