Tijdens een briefing over Covid-19 van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wilde een Braziliaanse journalist weten of er al iets bekend is over groepsimmuniteit. Met name in hoeverre het percentage van mensen met antistoffen in lichaam bepalend is voor de bescherming van de samenleving tegen het coronavirus. Groepsimmuniteit werd op 18 maart door premier Rutte gepresenteerd als het uiteindelijke beschermingsmiddel tegen het virus.
De Amerikaanse epidemioloog Maria Van Kerkhove, technisch leider van het WHO-bestrijdingsteam, antwoordde dat er in verschillende landen een groot aantal onderzoeken loopt, zo’n 90 stuks, naar de aanwezigheid van antistoffen onder de bevolking. Van slechts een studie zijn de resultaten al gepubliceerd maar de WHO heeft van andere onderzoeken de voorpublicaties kunnen inzien dan wel de voorlopige resultaten.
In de meeste gevallen blijkt het aantal mensen met antistoffen tussen de 1 en 10 procent van de bevolking te bedragen. Dat is opvallend laag en veel te weinig om te zorgen voor groepsimmuniteit. Ze legde uit dat het concept van groepsimmuniteit eigenlijk thuishoort bij vaccinatie en dan aangeeft welk percentage van de mensen gevaccineerd moeten worden om een ziekte onder controle te krijgen. In het geval van Covid-19 is er geen vaccin beschikbaar.
Michael Ryan, de Ierse arts die hoofd-directeur is van het WHO Health Emergency Programma, wees er op dat de term herd immunity afkomstig is uit de diergeneeskunde en gebruikt wordt om ziektes binnen veestapels te controleren. “Daarbij wordt niet gekeken op een dier meer of minder, het gaat om het economisch belang van de kudde.” Het concept is ongeschikt om toe te passen op mensen, maakte Ryan in niet mis te verstane woorden duidelijk.
Ryan vertelde dat het lage besmettingspercentage er ook op wijst dat de ziekte veel gevaarlijker is dan eerder gedacht. “We gingen er vanuit dat de sterfgevallen de uitzonderingen waren en de rest van de bevolking er weinig last van had. Dat blijkt niet het geval. Gezien het lage percentage personen met antistoffen is het aandeel zware gevallen veel groter dan we eerst dachten. Deze ziekte is echt volksvijand nummer een. We zijn pas veilig als iedereen veilig is, van verzorgingshuis tot vluchtelingenkamp.”
Het lage percentage personen met antistoffen maakt de samenleving ook veel kwetsbaarder. Volgens Van Kerkhove zijn de middelen beschikbaar om de ziekte onder controle te krijgen: het testen van personen, het traceren van hun contacten als ze besmet blijken en het isoleren van de patiënten. Daarnaast moet de bevolking zich aan de voorzorgsmaatregelen houden.
Ryan: “We hebben nu een tweede kans om de ziekte onder controle te krijgen.”
Premier Mark Rutte verklaarde in zijn historische speech van 18 maart dat groepsimmuniteit zou zorgdragen voor de bescherming van ouderen en kwetsbaren. Dat zorgde voor kritische vragen en opmerkingen. Later stelde hij dat het concept geen doel van het beleid vormde.
Update:
Het Parool schrijft dat de zogeheten oversterfte, de stijging in het aantal overlijdensgevallen tijdens de coronacrisis, ongekend hoog is en duidt op veel meer slachtoffers dan het RIVM officieel bekendmaakt. In Nederland loopt de oversterfte tot in de duizenden per week op. In andere landen, zoals Noorwegen en Portugal, is daar nauwelijks sprake van oversterfte:
"“De verschillen zijn terug te voeren op verschillend coronabeleid in verschillende landen,” zegt gezondheidseconoom Xander Koolman (Vrije Universiteit). “Het Nederlandse beleid was er aanvankelijk op gericht om het virus gecontroleerd rond te laten gaan, met als voordeel de opbouw van groepsimmuniteit. Dit is het resultaat.” Iets soortgelijks ziet Koolman in Engeland. “De regering dacht: let’s take it on the chin. Pas toen de cijfers heel slecht werden, zijn de Engelsen gaan bijsturen, kwam er een lockdown en ging de oversterfte omlaag.”"
Het Parool spreekt van historische aantallen en wijst er op dat vooral in verpleeghuizen zeer veel slachtoffers vielen. Een deskundige noemt het “schandalig wat daar gebeurd is”. Wegens gebrek aan beschermingsmiddelen en testen raakte personeel besmet en droeg zo bij aan de dodelijke verspreiding. De krant beschrijft wanhopige taferelen van huilende medewerkers die vanwege de RIVM-richtlijnen niet in aanmerking kwamen voor tests.
Bekijk hier de hele briefing, het onderdeel over groepsimmuniteit begint op 43:25.