Wel goed dat verplicht pensioensparen het moeilijk maakt om ZZP'er te worden

Tot de vraagtekens die in het publieke debat worden gezet rond het pensioenakkoord, heeft er eentje te maken met de ZZP’ers. Deze Zelfstandigen Zonder Personeel zullen verplicht worden zich voor hun oude dag te verzekeren zodat zij niet tevens Zelfstandigen Zonder Pensioen zullen zijn. En daar hebben ze dan het geld niet voor. Dan moeten zij weer een baas zoeken.

Dat lijkt me helemaal niet zo gek. Tijdens de crisis zijn erg veel mensen ZZP’er geworden omdat zij geen alternatief hadden of omdat een of andere arbeidscoach ze erin lulde. Zij zijn geen ondernemers. Zij oefenen een vak uit. Ze zouden er veel beter aan toe zijn als ze dat gewoon konden doen in dienst van een baas. Maar vanwege de nieuwe tijd en de fantastische markt wordt het beter geacht als ze zogenaamd zelfstandig zijn. Ze ervaren dagelijks de nadelen van het werknemer- én die van het werkgeverschap. Er is in Nederland een onderklasse van ploeteraars ontstaan die in de maatschappelijke hiërarchie alleen maar de illegalen onder zich weten. Illegalen hebben nog minder rechten. Illegalen moeten helemaal asjeblief spelen.

Wie in warme landen op straat wandelt, kent dat wel: de grote hoeveelheden mensen die met minieme handeltjes of kleine dienstjes proberen een centje te verdienen. Daar hebben ze in de economie een term voor: de informele sector. Ze vallen buiten alle regelingen. Ze moeten het zelf zien te redden. Ze hebben nergens recht op.

Ook in Nederland worden mensen in zulke omstandigheden gedrongen. De overheid faciliteert dat door ze zelfstandige zonder personeel te maken. Meestal zijn het mensen die niets meer te bieden hebben dan hun arbeidskracht. Karl Marx had daar een term voor: proletariërs. ZZP’ers zijn de proletariërs van onze tijd.

Met de verplichting om zich voor hun oude dag te verzekeren maakt de overheid het haar burgers moeilijk om deze sprong in het ongewisse te wagen. Ze stuurt hen als het ware de reguliere arbeidsmarkt op. Ze berooft tegelijkertijd werkgevers van de mogelijkheid rond hun bedrijven een stoet rechteloze oproepkrachten te formeren. Dat is ongetwijfeld niet de bedoeling maar dat zien we wel vaker in het Nederland van de eenentwintigste eeuw: dat overheidsmaatregelen het tegendeel bereiken van wat men beoogde of dat zij onbedoelde effecten hadden.

Dit is dan zo’n maatregel en we mogen er blij mee zijn. Zelfstandige moet je worden als je ondernemersbloed in de aderen hebt, als je een product of een dienst kunt aanbieden met groeipotentieel, als je op de een of andere manier iets unieks hebt wat je concurrenten niet kunnen bieden. Anders wacht je alleen maar een leven als rechteloze sappelaar voor wie er tien anderen zijn. Trap daar niet in. Als je door opdrachtgevers zo weinig opgebeld wordt, dat het betalen van een pensioenpremie er niet in zit, dan heb je waarschijnlijk een verkeerde keus gemaakt. Je weet wat echte ondernemers dan zeggen: cut your losses and run.