Weg met Thorbecke, leve het populisme?

De Internationale Spectator, het toonaangevende blad voor internationale betrekkingen, vroeg onlangs vijf buitenlandwoordvoerders: ‘Wat is een realistisch buitenlands beleid voor Nederland?’ Een belangwekkende vraag. Als je geen uitgewerkte centrale concepten van buitenlands beleid hebt ontwikkeld, wordt het lastig samenhangend beleid te formuleren. Zonder fundamentele normen en morele waarden krijg je onsamenhangend ad hoc beleid. Het wordt al gauw een blindganger, schadelijk voor jouw land.

VVD’er Han ten Broeke mocht aftrappen. Dat is al even belangwekkend. Traditioneel kent de VVD twee stromingen. De ‘Thorbecke-liberalen’ koesteren de vrijheid van het individu binnen de context van het recht, zoals hun geestelijke vader dat bedoelde. De ‘wijn-en-kaashuisje-liberalen’ overschrijden graag het 130 km/u maximum en vele andere liberale normen, verachten de overheid, haten belastingen, maar eisen veel, snel en vooral gratis.

Welke stroming vertegenwoordigt Ten Broeke? Zijn motto: “[…] is het soms noodzakelijk tegen eigen, diepgewortelde morele waarden in te handelen, om op die manier het grootste goed te behartigen.” Zijn eerste vuistregel luidt: “Nationaal belang is de primaire drijfveer van buitenlands beleid.”

Dit klinkt als een in zichzelf besloten tegenspraak. Behartigt de VVD ‘het grootste goed’ wanneer de Realpolitik boven diepgewortelde morele waarden, al dan niet vastgelegd in Nederlandse wetgeving of het internationaal recht, wordt gesteld? Denk aan de resultaten van het VVD/PvdA-beleid voor Afghanistan, Irak, Syrië, Libië, Erdogan’s Turkije, het EU-vluchtelingenbeleid, Poetin’s Rusland en het al bijna 70 jaar voortslepende vraagstuk ‘vrede tussen Israël en Palestina’.

De VVD beschikt over een enigszins gehavend eskader dat onze rechtsorde, onze diepgewortelde morele waarden en normen, bestrijdt.

Ten Broeke ? Zie hierboven.

Het internationaal recht is vooral het beschaafde internationale antwoord op de gevolgen van oorlogen en mensenrechtenschendingen. Echter, Van Schie (directeur van het VVD-wetenschappelijk bureau) wil de Grondwet wijzigen. Artikel 94: ‘Voorrang van de internationale rechtsorde boven nationale wet’ moet – als strijdig met ‘het Nederlandse belang’ – worden verwijderd. Het is dieptreurig. Van Schie heeft gelijk. Ondanks de ambtseed van trouw aan de Grondwet en dus aan het dwingend internationaal recht, respecteert de Tweede Kamer Artikel 94 vaak niet. Waarom wordt de schertsvertoning van het goedkeuren van nieuwe, bij wet vastgestelde, dwingende verdragen steeds weer opgevoerd? Waarom zouden burgers de wet respecteren wanneer zelfs het parlement dat niet doet?

Taverne (VVD-fractie) wil de Grondwet juist niet wijzigen. GroenLinks verdedigt een grondwetswijziging om een ernstige weeffout – het is aan het parlement voorbehouden om wetten aan de Grondwet te toetsen; de slager keurt zijn eigen vlees – te corrigeren. Van de twee opties – de rechter dan wel een Constitutioneel Hof toetst – heeft GL voor de eerste gekozen. Bij monde van Taverne is de VVD tegen. Daardoor wordt de noodzakelijke twee/derde meerderheid niet gehaald.

Minister van Defensie, Hennis-Plasschaert , tekende een samenwerkingsovereenkomst met de toenmalige Israëlische minister van Defensie. Moshe Ya’alon heeft als generaal van de Israel Defence Forces (IDF) en als minister een indrukwekkend, huiveringwekkend aantal schendingen van de mensenrechten en het oorlogsrecht op zijn naam gebracht. Deze kwalificeren ruim om zich vanuit een Scheveningse cel tegenover de wereldgemeenschap voor het Internationaal Gerechtshof voor zijn misdaden te verantwoorden. Nederland gaat dus samenwerken met strijdkrachten die decennialang gemiddeld één Palestijn per dag vermoordden, met daaronder één kind per elke drie dagen (de tienduizenden doden van drie moorddadige aanslagen op Gaza niet meegerekend). Ya’alon’s misdaden en die van de mentaal doodzieke IDF storen Hennis niet in het minst.

Minister Opstelten en staatssecretaris Teeven , beiden van Justitie (!), verzetten zich tot het uiterste tegen Europese vonnissen. Pas wanneer de Nederlandse rechter het eindoordeel gaf, gingen zij grommend overstag. Van der Steur moet te vaak ‘sorry’ zeggen om zich hier te laten gelden en Dijkhoff is te druk met de vluchtelingen.

De ‘commissie Davids’ presenteerde op 10 januari 2010 het nogal kritische ‘Onderzoek Besluitvorming Irak’. Oud-ambassadeur (waaronder bij de VN in New York), Peter van Walsum , VVD’er en commissielid, poneerde tijdens het debat dat ‘de praktijk’ soms de voorkeur verdient boven het internationaal recht. Willibrord Davids reageerde onmiddellijk: dat is de bijl aan de wortels van de Verenigde Naties.

Hoewel enigszins beschadigd, zet het VVD-eskader de destructieve constitutionele ramkoers door. De ‘wijn-en-kaashuisje’ flank heeft geen boodschap aan Thorbecke. Realpolitik kan, zoals Ten Broeke ook toegeeft, nooit in overeenstemming worden gebracht met ‘de eigen, diepgewortelde morele waarden’. Zonder gewetensvolle diepgang is de VVD opgehouden een liberale partij te zijn. Stemgedragspeilingen zijn doorslaggevend. Weg met Thorbecke, leve het populisme.

cc-foto: Risastla