Wees zéér geduldig in religieuze kwesties

Volgende week gaat in Egypte een nieuwe televisiezender de lucht in: Maria TV, vernoemd naar een van de negen (of veertien) vrouwen van de profeet Mohammed. De zender wil alleen vrouwen met niqaab in de uitzending. Kwestie van waardigheid, verklaart de baas van de zender, Safaa al-Reaie.

Een paar eeuwen geleden woedde door heel Noord-Europa de Reformatie als reactie op de ontaarde scholastiek binnen de Kerk. En nog wat eeuwen verder terug slaagde een toenemend aantal volgelingen van ene Jezus erin om hun geloof tot officiële staatsgodsdienst te verheffen, ondanks of juist dankzij de hevige vervolgingen waaraan ze eeuwenlang waren blootgesteld. We moeten dus oppassen met een al te grote juridische druk te leggen op religieuze gebruiken als rituele slacht en besnijdenis.

Begin dit jaar stelde ik in een opiniestuk in de Volkskrant (“Waarom ik mijn zoon niet laat besnijden) dan ook dat de kwestie wat mij betreft niet moet zijn ‘of besnijdenis verboden moet worden, maar of het nog betekenis heeft. Het antwoord is negatief,’ schreef ik, ‘want niemand weet nog wat de symbolische waarde ervan is. Niet voor niets worden ter rechtvaardiging hygiënische, seksuele en esthetische voordelen genoemd. Is het werkelijk om die redenen dat we onze kinderen laten besnijden, of is het een mechanisch geworden geloofspraktijk die ons ertoe dwingt?’ Kortom, ik zocht het niet in een verbod via de wet, maar in de zingeving.

Dat deed ik niet voor niks. Wie anno 2012 denkt dat je diepgewortelde religieuze plichten en gebruiken snel bij wet kunt verbieden, heeft het niet begrepen. En wakkert de behoefte om de gebruiken in stand te houden alleen maar aan. Dat is omdat zulke verboden een bevestigende uitwerking hebben op de gedeelde religieuze identiteit van de betreffende groepen, in dit geval moslims en joden.

Hoe sterk je rationele argumenten ook zijn, de religie en/of godsdienst is er niet (snel) gevoelig voor. In die zin gaat het dus echt om iets anders dan een mening. Een mening kan met de dag veranderen, omdat het individueel is; maar een godsdienst verandert alleen ongezien en over lange tijd, omdat het om een grote groep mensen gaat die juist kracht en hoop put uit het feit dat ze een collectieve eenheid vormt.