Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

We willen de sleutels van ons voedselsysteem terug!

  •  
15-10-2016
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
Schermafbeelding-2016-10-15-om-15.09.03

© cc-foto: Die Grünen Kärnten

Het claimen van een exclusief eigendomsrecht op plantenmateriaal is moreel gezien verkeerd
Dit weekend buigt een panel van rechters en juridisch experts zich over de beschuldiging van ‘ecocide’ tegen een van ’s werelds meest beruchte bedrijven. Het Monsanto Tribunaal , een grootschalig initiatief van een bont gezelschap van maatschappelijke organisaties, klaagt in Den Haag – stad van vrede en recht – de industrie aan die boeren wereldwijd marginaliseert en landbouwdiversiteit uitholt.
Waarom is er zo’n breed gedragen afkeer, zoveel maatschappelijk protest tegen Monsanto, het bedrijf dat het lelijke gezicht is geworden van het voedselsysteem ?
Machtsconcentratie bedreigt wereldvoedselvoorziening Allereerst staat de internationale gemeenschap, wij, klakkeloos toe dat een handjevol machtige multinationale ondernemingen de zeggenschap over ons voedsel steeds steviger in handen neemt. Machtsconcentratie lijkt in bijna alle sectoren een natuurlijke beweging als markten, of beter gezegd, gevestigde grote partijen de vrije hand wordt geboden. Grote bedrijven kunnen hun marktpositie beschermen door bedrijfjes met innovatieve ideeën over te nemen en die ideeën dan ofwel zelf uit te voeren, dan wel te bevriezen om nooit meer te gebruiken. Ook gaat het aloude cliché van geld=macht op: gevestigde belangen hebben een dikke vinger in de lobbypap bij beleidsmakers en schrijven vaak direct mee aan wetgeving.
Nu is zoiets voor elke sector problematisch, maar voor de landbouw- en voedselsector is het niets minder dan rampzalig, omdat machtsconcentratie een grote bedreiging vormt voor de wereldvoedselzekerheid. Economische logica dicteert dat een afnemend aantal bedrijven slechts in een beperkt aantal commercieel interessante gewassen en variëteiten investeert. Deze eenzijdige focus gaat ten koste van de veerkracht en weerbaarheid van ons voedselsysteem, dat juist gebaat is bij een grote agrobiodiversiteit om klappen op te vangen – bijvoorbeeld als gevolg van droogte, plagen of conflict.
Doodlopende weg Zorgelijk is ook de trend van het patenteren van planten en zaden, waarmee bedrijven anderen het recht ontzeggen om ‘hun’ genetisch materiaal verder te kruisen en te ontwikkelen. Dat is het wezenlijke verschil met het kwekersrecht. Nu er door agressieve patenten een slot zit op hergebruik, loopt het systeem vast. Onze landbouw is groot geworden bij de gratie van ongelimiteerde toegang tot genetisch (plant)materiaal. Dat, plus de competentie en het vernuft om te innoveren heeft ons gebracht waar we nu zijn. Boeren, producenten én consumenten raken steeds afhankelijker van een beperkt aanbod door de voortrazende marktconcentratie, wat ten koste gaat van hun keuzevrijheid en zelfbeschikking. Bovendien, het claimen van een exclusief eigendomsrecht op plantenmateriaal is moreel gezien verkeerd.
Van ‘dead alley’ naar ‘open source’ De voorlopige conclusie is dat we de sleutels van ons voedselsysteem in bewaring hebben gegeven aan een handjevol schimmige conciërges, zonder zelf een kopie te hebben gemaakt. Voor het behoud en herstel van de landbouwdiversiteit opdat de wereld zichzelf kan blijven voeden, en om innovatie werkelijk de ruimte te kunnen geven is het zaak dat we de trend van markt- en machtsconcentratie gaan keren, en de sleutels terug claimen. Zaden moeten voor iedereen publiekelijk toegankelijk blijven, en boeren moeten een vrije keuze hebben in wat ze verbouwen. Dat kan door te investeren in zogenaamde ‘ Open Source Seeds ’. Voor dit type zaden geldt een ‘omgekeerd patenteringsmechanisme’: door het zaad te kopen krijgt de koper de vrijheid om het zaad te gebruiken, en belooft hij in ruil daarvoor niemand anders ooit de toegang tot het zaad of afgeleiden daarvan te ontzeggen.
Open Source Seeds zijn zo letterlijk de sleutel tot democratisering van het landbouwsysteem. Met rechtstreekse toegang tot zaai- en pootgoed, kunnen boeren diversiteit herstellen, en wereldwijd armoede, ondervoeding en voedselschaarste beter terugdringen. Niet een handvol schimmige conciërges mogen bepalen wat er waar verbouwd en gegeten wordt maar boeren zelf!
Politieke boodschap Dat is dan ook de dringende politieke boodschap: stel boeren en niet de grote bedrijven centraal in ontwikkelingsbeleid, en erken dat zij een cruciale rol spelen in zowel de wereldvoedselvoorziening als in het behoud en herstel van biodiversiteit. En laten we ons hoeden voor verplichtingen in internationale (handels)verdragen die het recht van boeren beperken om vrijelijk zaaigoed te bewaren en te verhandelen. Waar blijft het Nederlands leiderschap dat zich hiervoor op internationaal vlak keihard gaat inspannen? We willen de sleutels van ons voedselsysteem namelijk terug!

Meer over:

opinie, monsanto, groen
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (20)

peter e
peter e16 okt. 2016 - 23:34

De bron van alle kwaad zit hem in het patentrecht. Laten we dat dus maar afschaffen.

Frans Akkermans
Frans Akkermans16 okt. 2016 - 15:18

"Onze landbouw is groot geworden bij de gratie van ongelimiteerde toegang tot genetisch (plant)materiaal. Dat, plus de competentie en het vernuft om te innoveren heeft ons gebracht waar we nu zijn." Dat klopt maar er moet nog een plus bij: het kwekersrecht. Het is de boer of tuinder niet toegestaan om door het kwekersrecht beschermd materiaal te vermeerderen en te verhandelen anders dan met toestemming van de kweker-eigenaar. Hij mag er zelf wel mee verder kweken. De meeste boeren en tuinders geven de voorkeur aan zaad-en pootgoed afkomstig van gespecialiseerde zaadbedrijven.

Frans Akkermans
Frans Akkermans16 okt. 2016 - 12:15

"Bovendien, het claimen van een exclusief eigendomsrecht op plantenmateriaal is moreel gezien verkeerd." Waarom? Tussen haakjes: Het door kwekersrecht of een patent beschermd plantmateriaal is geen eigendom. Het vervalt na zoveel jaar. Het kopiëren en doorverkopen van een niet door mij geschreven boek is gewoon diefstal, moreel verkeerd. Waarom zou dat dan wel mogen met een plant waar ik het kwekersrecht voor heb? Die nateelt is net zo goed diefstal. Waar het om gaat is de kwekersvrijstelling, het recht om met alle plantmateriaal verder te kweken ook al wordt het door kwekersrecht beschermd. Waarom houden zoveel mensen op met kritisch denken en zich te informeren als ze het woord 'Monsanto' tegenkomen?

2 Reacties
Nout3
Nout317 okt. 2016 - 18:55

Dank voor je scherpe en kritische blik Frans - de kwekersvrijstelling is inderdaad waar het hier om gaat, niet heel scherp geformuleerd van mijn kant. Kwekers moeten kunnen worden beloond voor hun inspanningen, wat onder het kwekersrecht over het algemeen prima geregeld is. De kwekersvrijstelling zorgt ervoor dat andere kwekers mogen doorkruisen/ontwikkelen met het nieuwe uitgangsmateriaal. Wat ik bedoelde te zeggen is dat ik het niet fraai vind dat bedrijven nu via het veel hardere patentrecht exclusief eigendomsrecht kunnen claimen op een bepaalde volgorde van genen in plantenmateriaal, en vervolgens anderen mogen weigeren op hun materiaal voort te bouwen. Dus de angel zit 'm inderdaad in het patentrecht.

Nout3
Nout317 okt. 2016 - 19:04

Hivos is overigens bezig met het opzetten van een coalitie van (kwekers)bedrijven die zich verzetten tegen het patentrecht en het kwekersrecht in ere willen herstellen/willen behouden als belangrijkste juridisch kader omtrent intellectueel eigendom v plantenmateriaal. De access to seeds index is ook de moeite waard om even te bekijken: http://www.accesstoseeds.org/

adriek
adriek16 okt. 2016 - 7:27

Het kwekersrecht was en is een uitstekend systeem.

Joop Zuremelk
Joop Zuremelk15 okt. 2016 - 17:52

Monsanto is als iets uit een dystopische sf-film, maar dan echt. Er is iets grondigs mis met onze wetgeving als het voor een bedrijf mogelijk is om plantenrassen te bezitten.

Piet de Geus
Piet de Geus15 okt. 2016 - 17:51

"Machtsconcentratie lijkt in bijna alle sectoren een natuurlijke beweging als markten, of beter gezegd, gevestigde grote partijen de vrije hand wordt geboden." Vandaar dat er ook zoiets bestaat als antitrustwetgeving. Zelfs in de 'neoliberale' VS zijn deswege grote bedrijven opgesplitst. In plaats van een tribunaal met louter publicitaire waarde te organiseren zou ik me daar op focussen.

1 Reactie
Andy Capp
Andy Capp15 okt. 2016 - 23:06

Goh, dat ze daar nou nog opgekomen zijn....

gilles2
gilles215 okt. 2016 - 15:24

Is Monsanto misschien onderdeel van het VS streven naar wereldbeheersing ? Er zijn vele manieren de wereld te beheersen, militair, diplomatiek, economisch, waarom ook niet biologisch, door eigendom te claimen op planten ? Ik meen me vaag te herinneren dat ook claims bestaan voor menselijk genetisch materieel. Sleutels terug willen, hebben wij ze ooit weggegeven ? Nederlands leiderschap, waar is dat sinds Balkenende in 2005 het Verdrag van Lissabon tekende ? In dec 2012 verloren wij de zeggenschap over onze eigen begroting, nu wil Schauble zelfs ESM onze begroting laten vaststellen.

CharlesdeValois
CharlesdeValois15 okt. 2016 - 15:16

De vergelijking met een fiets bijvoorbeeld, is het je eigendom dat mag je er een ander stuur op zetten van een ander merk of zelf ontworpen. Wat is het wezenlijke verschil met een fiets? Bovendien is het zo dat als je fiets ontvreemd wordt en doorverkocht, dan is de nieuwe eigenaar de wettige eigenaar ook al is hij van jou afgenomen met dat zelfgemaakte stuur van jou er op.

Steven4
Steven415 okt. 2016 - 15:06

"Nederlands leiderschap" tja als je systematisch de landbouwkundig ingenieurs vervangt door juristen en economen dan is het logische resultaat de huidige situatie "panel van rechters en juridische experts" dat zet zoden aan de dijk ?! , ze weten gegarandeerd niet waar ze over praten, gezien de al bestaande verdragen.

Phil2
Phil215 okt. 2016 - 14:32

Laten juristen eens Monsanto in combinatie met een TTIP tegen het licht houden... Iemand zou er op kunnen afstuderen. M.a.w. zitten in het verdrag genoeg zekerheden om verweer te kunnen hebben tegen de nu al te anticiperen plannen van Monsanto?... Dan hoeven we ook niet verrast te zijn als alles zo ver komt.

[verwijderd]
[verwijderd]15 okt. 2016 - 14:09

--- Dit bericht is verwijderd —

2 Reacties
Jennemen
Jennemen15 okt. 2016 - 18:31

Zo werkt het niet met het kweekrecht. Je kan wél de orchidee kopen en er zelf d.m.v. kruisen, selecteren e.d.een nieuwe orchidee bedenken. Dan heb jij het nieuwe kweekrecht. Alleen bestaat dat niet meer, dankzij de EU die patent-recht goedgekeurd heeft. http://nos.nl/artikel/2104061-nederland-wil-einde-aan-octrooi-op-groente.html http://www.npo.nl/zembla/04-03-2015/VARA_101372907 (Zembla, "De Monsanto methode")

Frans Akkermans
Frans Akkermans16 okt. 2016 - 8:44

Kwekersrecht en kwekersvrijstelling worden nog al eens door elkaar gehaald. Een kweker heeft het alleenrecht op het verhandelen en vermeerderen van zijn product. Maar een andere kweker maag hier wel verder mee kruisen, de kwekersvrijstelling. Wat ter discussie staat is het patenteren waardoor de kwekersvrijstelling niks meer voorstelt.

Cees Groninger
Cees Groninger15 okt. 2016 - 14:09

Kan een tribunaal alleen maar toejuichen; het is onbehoorlijk en uiterst gevaarlijk patenten te monopoliseren in de handen van grootkapitaal.

adriek
adriek15 okt. 2016 - 14:05

Follow the money. Alle(!) andere belangen zijn ondergeschikt.

Martin007
Martin00715 okt. 2016 - 14:03

In de meeste democratische landen stemt de bevolking massaal op liberale partijen, die nou eenmaal van mening zijn dat bedrijven moeten kunnen doen waar ze zin in hebben, zonder dat de overheid ze ook maar een strobreed in de weg legt. Zo lang de wereldbevolking niet inziet dat ze zichzelf en hun (klein)kinderen daar mee een heleboel problemen op de hals halen, wordt het alleen maar erger. Liberalisme, maakt meer kapot dan je lief is.

Staart2
Staart215 okt. 2016 - 14:03

Waar blijft het Nederlands leiderschap dat zich hiervoor op internationaal vlak keihard gaat inspannen? Noem mij een Nederlandse leider die hier alleen al wat over durft te zeggen.In Den Haag verwijzen ze onmiddellijk naar Brussel waar de heer Timmermans zijn tijd volmaakt met zijn bewondering voor belangrijke mensen.En dit in 7 talen via facebook over ons heen gooit terwijl de heer van Balen net een tukje aan het doen is. Denk dat de boeren beter zelf de hooivork kunnen pakken.