‘We moeten alles doen om het Poetin zo moeilijk mogelijk te maken’

“We zijn echt in een heel heftig gevecht met een autocraat. Het is Poetins oorlog en we moeten alles inzetten om het die man economisch zo moeilijk mogelijk te maken.” Dat zegt Frank Heemskerk, secretaris-generaal van de European Round Table, de ceo’s van de grootste Europese bedrijven, in de podcast Betrouwbare Bronnen.

Niet alleen Rusland, ook de Europese Unie heeft last van de sancties. Grote bedrijven als Volvo en Shell trekken zich zelfs helemaal terug uit Rusland. Maar het moet, zegt Heemskerk. “De prijs voor Europa en voor Nederland is hoog, maar ik weet ook dat de prijs voor Rusland en vooral voor het regime nog veel hoger is. Poetin heeft zijn hand overspeeld.”

Heemskerk vreest dat we over een jaar nog altijd in een fase zitten ‘van sancties en heel veel gedoe’: “Ik weet niet hoe dit conflict afloopt, je moet er niet aan denken dat dit een wereldoorlog wordt of dat Poetin wint en Oekraïne een marionettenregime krijgt. Misschien stort juist Rusland in elkaar en komt daar een andere regering waarbij Europa kan helpen met opbouwen.”

Frank Heemskerk was PvdA-Kamerlid en daarna staatssecretaris van Buitenlandse Handel in het kabinet Balkenende-IV. In de podcast vertelt hij over een diner in het Kremlin in 2007. Poetin foeterde in het Duits premier Balkenende uit over Nederlandse steun aan Russische maatschappelijke organisaties. Waar een kwartier was ingeruimd voor een gesprek met van Poetin met Nederlandse ceo’s, kregen ze tweeënhalf uur. Over en weer was er nog vertrouwen.

Na zijn politieke loopbaan werd Heemskerk bij de Wereldbank in Washington bewindvoerder voor onder meer Nederland en Oekraïne. Hij hielp het voormalige Sovjetland met het opbouwen van een onafhankelijke staat. Sommige dingen gingen niet goed, zegt hij nu. “De Europese Unie heeft te weinig gedaan om Oekraïne te helpen bij fraudebestrijding. Corrupt geld verdween via Letland en Oostenrijk. Europa had dat moeten tegenhouden.” En Nederland liet zich soms van zijn zuinigste kant zien: “Ik heb een heel ongemakkelijke vergadering meegemaakt met minister Wopke Hoekstra en de Oekraïense vicepremier, waarbij Hoekstra het nodig vond hem de les te lezen.”

Heemskerk is blij dat de westerse wereld nu één lijn trekt tegen Poetin en het Oekraïense volk wil helpen. “De EU is economisch sterk en politiek ook, als we verenigd zijn.”

Deze week dineerde hij in het Élysée met de Europese leiders Emmanuel Macron (Frankrijk), Oloaf Scholz (Duitsland) en Ursula von der Leyen (Europese Commissie). “Ik zat er ook een beetje als Europees burger te kijken met de vraag: voel ik me nou veilig met die drie aan het roer en het antwoord is volmondig: ja. Macron en Scholz hebben respect voor elkaar en Von der Leyen is een hands-on manager. Ze praten in deze crisis voortdurend met de Verenigde Staten, maar zeker ook met China dat niet blij is met wat Rusland doet. China kan een bondgenoot zijn om Poetin weer terug in zijn hok te krijgen.”

Een urgent probleem wat de ceo’s in Parijs bespraken zijn de cyberaanvallen die nu vanuit Rusland overal opduiken. “Nationaal zijn er cyberadviesraden, maar over cyberattacks wordt op Europees niveau nauwelijks informatie gedeeld. Het telecomnetwerk in Europa is enorm versnipperd en het is zo sterk als de zwakste schakel. Daar moet echt iets aan gebeuren.”

In een oorlog word je geconfronteerd met je zwakheden, zegt Heemskerk in Betrouwbare Bronnen. “Waar de EU de afgelopen jaren 1 á 2 procent economische groei had, was de groei in de VS 2 á 3 procent. Dat telt op, met alle investeringen en banen die daar bij horen. Er is in Europa te weinig waarde-creatie.” Hier kan de EU iets aan doen, zegt hij. “Met name op nieuwe terreinen als digitalisering en cyber en ook energie is de interne markt versnipperd. Dat maakt het moeilijk voor grote bedrijven om op te schalen en voor kleine bedrijven om groot te worden. Het lukt niet om hetzelfde potje verf in alle 27 lidstaten te verkopen. De consumentenvoorlichting is anders per land, de veiligheidsregels. Je zou willen dat in de EU iedere consument goed wordt voorgelicht, elke schilder beschermd wordt en dat alle verf duurzaam geproduceerd wordt. Het lukt niet.”

Overigens hebben de grote bedrijven zelf ook langdurig Europa verwaarloosd. Ze richtten zich op China waar veel kon en de productie goedkoper was. Ondertussen waren de Europese leiders crisissen aan het managen: de migratiecrisis, de financiële crisis. Nu zeggen we: we kunnen niet zonder elkaar als we willen dat Europa innovatiever wordt en concurrerend blijft.”