De witte tranen van Rosanne Hertzberger
We lijden aan een beoordelingsobsessie
cc-foto: Brad K. / https://flic.kr/p/6KLcab
Een en ander heeft rechts- of linksom te maken met onze prestatiecultuur. We willen alles obsessief ordenen en rangschikken
Het prettige van een citytrip is dat je online van alle bars en restaurants een beoordeling kan opzoeken via Tripadvisor. Ongeacht waar je je bevindt en wat de status van je hongergevoel is, kun je op deze handige site van alle horecagelegenheden te weten komen hoe vorige bezoekers over de entourage en het eten dachten. Door middel van een korte beschrijving kan iedereen laten weten wat er goed of minder goed was en kun je je een totaalbeeld vormen van het etablissement. De recensie wordt vervolgens altijd gecompleteerd door het geven van een beoordeling in sterren. Deze kan variëren van één ster (‘vreselijk’) tot vijf sterren (‘uitstekend’) en alles daartussenin.
Deze sterrenbeoordeling staat de laatste tijd steeds meer ter discussie. Het beoordelen van zo’n restaurant, de bijbehorende service en de genuttigde gerechten is immers een nogal subjectieve aangelegenheid, die naast geliefd (bij prachtig mooie recensies) ook gehaat is bij slechte beoordelingen en zodoende een negatieve stempel kan drukken op een zaak. Deze willekeur aan meningen moet online ook met een korreltje zout worden genomen. Het geeft sommige culinaire amateurrecensenten namelijk een goed gevoel om als anoniempje een zaak onvoldoende te waarderen. Daarnaast zien de online bezoekers vaak enkel het gemiddelde aantal sterren dat een zaak heeft ontvangen van eerdere klanten. Dit kan een vertekend beeld geven.
Een zogeheten sterrenbeoordeling komt ook voor in kranten en tijdschriften, bijvoorbeeld bij recensies van boeken, films of nieuwe muziek. Door de weerstand die dit vaak oproept, is Het Parool in 2018 gestopt met het uitdelen van sterren. De redactie was van mening dat het aantal gegeven sterren boven een stuk zwaarder woog dan het geschreven oordeel van de recensent. De sterren zijn vervolgens verdwenen en de recensies zijn compacter geworden. ‘De recensenten plaatsen nieuwe kunstwerken in een context, informeren de lezer over de betekenis ervan en houden rekening met het feit dat de maker een belofte is of een ervaren kracht’, aldus de redactie. Tevens is het voor een schrijver, regisseur of musicus ook weinig motiverend om een beoordeling van slechts een of twee sterren te krijgen, voor een product waar je jarenlang met hart aan ziel aan hebt gesleuteld en waar je zelf achter staat.
Een en ander heeft rechts- of linksom te maken met onze prestatiecultuur. We willen alles obsessief ordenen en rangschikken, prestaties in hokjes onderverdelen, overzicht bewaren en op deze manier zogenaamde effectiviteit garanderen en kwaliteit waarborgen. Een beoordeling kan zelfs, tot op zekere hoogte, iemands toekomst bepalen. En het kan zorgen voor onzekerheid en minder strijdlust. Ik sta dan ook achter het afschaffen van sterrenbeoordelingen en ook achter het doordacht, eerlijk en zo constructief mogelijk onderbouwen van een mening, om iemand erkenning te geven die in plaats van demotivatie juist stimulatie opwekt. Op die manier verschaf je iemand een waardevolle terugkoppeling en geef je diegene kansen tot mogelijke verbetering.
Tegelijkertijd stel ik me voor hoe het onderwijs met geen of minder beoordelingen eruit zou kunnen zien: leerlingen die gemotiveerd(er) en minder gespannen zijn en tevens meer tijd krijgen om te leren en zich te ontwikkelen doordat ze minder toetsen hoeven te maken. Dat ze de tijd en de mogelijkheden krijgen om hun leerstof op een meer intrinsieke wijze te beleven en tot zich te nemen. En dat ze niet meer worden afgerekend met een kil cijfer, dat bepaalt of iemand op dat ene moment iets wel of niet voldoende beheerst en dat vervolgens aan het einde bepaalt of iemand wel of niet wordt bevorderd of zelfs slaagt. Laten we al het bovenstaande dan ook vooral overkoepelend bekijken en proberen te streven naar een maatschappij waarin formatief handelen steeds meer wordt ingezet en waar we elkaar opbouwende recensies kunnen geven over onze werkzaamheden en vorderingen, in plaats van onpersoonlijke en weinigzeggende sterrenbeoordelingen.
Praat mee
Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.
Reacties (34)
Beoordelen hangt uiteraard heel veel af van de beoordelaar. In een setting zonder voorwaarden wellicht nog wel meer dan bv. in het onderwijs. Als je niet van kip houdt en een kippenrestaurant gaat beoordelen...tja. Wel kun je prima beoordelen of iemand een bepaalde set handelingen in een bepaalde volgorde kan verrichten. Met reanimeren heb je poppen vol met sensoren die je exact vertellen hoe goed je in een gesimuleerde omgeving kan reanimeren op een gemiddelde pop. Tot meerdere cijfers achter de komma. Dat zegt echter niks over de praktijk als je voor je collega met een hartinfarct komt te staan. Een beoordeling zal je altijd moeten beoordelen op zijn waarde. Enger wordt het als de beoordelingen zonder beoordelingen op waarde (kanttekeningen) worden toegepast. Dat kan in onze maatschappij, waar alles in systemen wordt vastgelegd dodelijk zijn, zoals je dat hebt gezien met de toeslagen affaire. In principe ook beoordelen van mensen en naar de beoordeling handelen, zonder enige kanttekening.
Wellicht zal er wat meer aandacht besteed moeten worden aan karaktervorming onder jongeren. Het klinkt misschien lullig, maar de samenleving heeft weinig aan mensen die niet met druk om kunnen gaan. Daarom is het niet slecht om daar vroeg mee in aanraking te komen. Bij mij op school is het ook zo'n hip begrip: Formatief toetsen. Ik kan je zeggen, het werkt voor geen meter. Veel wat je op school leert en wat je nodig hebt in je leven, moet je leren doormiddel van discipline en volharding. Enkele vakken doe je wellicht vanuit intrinsieke motivatie, maar je krijgt de meeste mensen pas aan het werk voor de andere vakken door er een cijfer aan te hangen en consequenties eraan te verbinden. En tja, dat zorgt er wel eens voor dat een leerling aan het eind van het schooljaar een negatief advies krijgt of doubleert. Dit soort moderne denkers willen alleen maar successen delen met jongeren, maar zo zit het leven gewoon niet in elkaar. Doorgeschoten empathie in een quasi-intellectueel jasje is het.
U klinkt een beetje als mijn oude wiskunde leeraar. Een nare, kille en ouderwetse man die de tijdgeest niet aanvoelde.
De sterren zijn minder belangrijk dan de teksten er bij. Restaurant kindonvriendelijk: aanrader. Onderwijs is een ander onderwerp wat mij betreft, tenzij de leerkrachten sterren uit mogen gaan delen voor 'wil leren' en 'wil niks' Die tweede groep kan je dan mooi aan de ouders teruggeven, scheelt trekken aan dode paarden.
pahan Maar hoe weet je of een beoordeling van een restaurant als "kindonvriendelijk" wel klopt? als het op onderwijs aankomt, dan is het geen kunst om zo les te geven, dat de reactie van de leerlingen weinig meer kan zijn, dan een "niet willen".
Ik ben benieuwd hoe de schrijver van dit artikel er tegenover zou staan om zelf of zijn familie behandeld te (zien) worden door artsen en verzorgenden die volgens zijn onderwijsprincipes van de laatste alinea hun diploma hebben behaald. Denkt de schrijver dan ook: ach, deze persoon is weliswaar bevoegd vanuit zijn diploma en of hij of zij bekwaam is, ach wat maakt het uit. Wat maakt het uit dat hij of zijn in opleiding bepaalde zaken niet heeft geleerd of daarop is afgetoetst. Als hij of zij maar lekker op een intrinsieke wijze bezig is geweest?
Rene De leerling niet beoordelen, dat betekent niet dat je vrijblijvend lesgeeft. Hieronder heb ik proberen uit te leggen, dat wanneer je onderwijst, dat je ook toetst en dat je de resultaten van de toets moet beoordelen en niet de leerling. En dat is ingewikkelder dan je denkt, omdat de leerling in dit proces maar een van de vele factoren is. De kwaliteit van de docent en het onderwijs dat hij geeft en niet in de laatste plaats de kwaliteit van de toets zijn bijvoorbeeld zeker zo bepalend.
Ik ben het met het eerste gedeelte eens. Recensies over boeken, films, restaurants, vakantiebestemmingen en wat al niet, beïnvloeden de stemming bovenmatig en kunnen een restaurant/film e.d. maken of breken. Maar om dit door te trekken naar het onderwijs, vind ik fout. De invoering van het Leerlingvolgsysteem in het basisonderwijs is van grote betekenis voor het tijdig signaleren van leerachterstanden en dat betekent dat je op gezette tijden toetsen afneemt. Het kwam in het verleden te vaak voor dat leerlingen er maar doorheen glipten en dat de leerkracht ergens in de bovenbouw er eens een keer achter kwam dat er grote achterstanden waren. Verder geheel eens met @amarissimo.
Ik dacht al, dit gaat vast over onderwijs, en ja in de laatste alinea. Het niet toetsen komt in mijn ervaring met name voort uit egalisatie denken en nivelleringsdrang. Ik heb twee kinderen waarvan een op een school waar men zo weinig mogelijk toetst, en men steunt op 'constuctief onderbouwde' adviezen m.b.t de voortgang. Dit betekent dat je als ouder, maar ook als kind eigenlijk geen idee hebt waar je staat, qua kennis , maar wat wel vast staat is dat op deze wijze kinderen uit achterstandswijken vooral geen slechte beoordeling krijgen. Dat iedereen voortsachter gehouden wordt, en presteert onder zijn kunnen moet dan maar buigen voor de principes. Welkom in de realiteit zodirect, met een taal en reken achterstand.
amarissimo Onderwijzen zonder toetsen is waanzin. Bij mijn weten komt dat dan ook niet voor. Onderwijzen zonder dat leerlingen beoordeeld worden, dat is wèl mogelijk. Als je n.a.v. een toets een oordeel uitspreekt over leerlingen, dan spring je wel een heel stuk verder dan je polsstok lang is. Als iemand verkeersexamen doet, dan geeft die 'toets' aanleiding tot twee uitkomsten: Iemand is geslaagd of gezakt. Als je dat als een 'oordeel' over iemand opvat, ben je m.i. niet goed bij je hoofd.
beoordelingen op internet zijn sowieso onbetrouwbaar. Bedrijven beoordelen zichzelf (altijd goed), en negatieve recensies worden (vaak ten onrechte) verwijderd.
Dat hangt er een beetje van af. Veel van die beoordelingen moet je inderdaad met een korrel zout nemen. Maar er zijn ook waardevolle beoordelingen. Zo heb ik beoordelingen van fotoapparatuur en objectieven gelezen van mensen die er duidelijk verstand van hadden, en een grondig overzicht gaven, met vele testfoto's, vaak beter dan wat je in gespecialiseerde bladen tegenkomt (laat staan in blaadjes als de Consumentengids). Ook de beoordelingen op Amazon kunnen vaak nuttig zijn. Ik kijk dan niet naar de 5-sterren beoordelingen, die zeggen meestal niet zo veel. maar ik begin onderaan. Voorwaarde is wel dat er niet te weinig beoordelingen zijn, liefst een paar honderd of een paar duizend. Bij slechte beoordelingen heb je meestal wel wat zeurpieten, die bijvoorbeeld niet goed de specificaties hebben gelezen. Maar ook kom je vaak klachten over steeds weer hetzelfde gebrek tegen, bijvoorbeeld een onderdeel dat snel kapot is of afbreekt. Dat kan dan een nuttige waarschuwing zijn en reden om verder te gaan zoeken. Voor zover ik me kan herinneren heb ik eigenlijk nooit problemen gehad met bestellen via Internet. Restaurantbeoordelingen zijn minder betrouwbaar, maar als een aanzienlijk percentage erg negatief is, probeer ik het toch maar niet. Nou ja, het is ook alweer jaren geleden dat ik in een restaurant was.
He ja, laten we het onderwijs nóg vrijblijvender maken. Het gaat er al zo goed mee.....
tinekea Wat brengt u op het idee dat onderwijzen zonder beoordelen leidt tot vrijblijvendheid. Er staat toch niet in dit artikel dat er onderwezen wordt zonder dat er getoetst wordt. Uit wat ik er van begrijp wordt dat ook helemaal niet gesuggereerd: dat er niet meer getoetst moet worden. Als ik even door filosofeer op dat toetsen, dan is de uitslag van een toets slechts een middel om te bepalen wat je vervolgens moet doen. Wil je kinderen leren rekenen, dan heeft geen zin om zelfs maar daarmee te beginnen, zo lang uit een (goede, daar ga ik dan maar van uit!) toets blijkt, dat die geen 'getalbegrip' heeft. Zo is het bij lezen zo, dat er een bepaalde letterrijpheid moet bestaan: een omgekeerde stoel is nog steeds een stoel maar een omgekeerde P is geen P meer! En dat moet je toetsen en dat kan prima zonder beoordelen. (Ik geef toe dat de schrijver wel zelf aanleiding geeft tot dat idee dat niet beoordelen betekent niet toetsen.)
@Zandb Ik kan niet zoveel chocola maken van uw reactie. Met het eerste deel van uw betoog kan ik het eens zijn. Het staat niet letterlijk in de tekst van de schrijver maar de suggestie waarop tinekea2 reageert staat er wel degelijk. Iets hoeft niet letterlijk ergens te staan om een suggestie te wekken lijkt me. "En dat moet je toetsen en dat kan prima zonder beoordelen." Ja ik denk dat u enigszins een punt hebt in het algemeen. Maar juist het bepalen of iemand getalsbegrip heeft of letterrijpheid lijkt mij juist een beoordeling, die van een (ervan uitgaande goede) docent. Een toets is niet alleen een middel om te bepalen wat je vervolgens moet doen. Ik ben het overigens wel eens met uw stelling dat een toetsuitslag een middel zou kunnen zijn om te bepalen wat je vervolgens moet doen. Maar een toets is denk ik meer. Een toets is een eikpunt op een gegeven moment om te bepalen of je datgene wat je moest leren en waarvoor je bekwaam moet zijn, onder de knie hebt. Beheerst.
Rene U stelt: "Maar juist het bepalen of iemand getalsbegrip heeft of letterrijpheid lijkt mij juist een beoordeling, die van een (ervan uitgaande goede) docent." Wat ik beweer, is dat je dan resultaten (van een toets bijvoorbeeld) beoordeelt, niet de persoon. Ook een toets als ijkpunt is alleen maar een start van wat er dan volgt: Als je slaagt voor de toets rijvaardigheid, dan mag je de weg op. Slaag je niet, dan mag dat niet. In het laatste geval vind ik het onbestaanbaar als je de resultaten van de toets dan niet gebruikt, om te zien wat je vervolgens moet doen. Helaas is het onbestaanbare vaak datgene wat bestaat. Leerlingen maken een toets en daar blijft het bij: Je hebt een vier of een acht.
Vervatte En als dat nou zo was, dan heeft nog niemand een idee, waarom u vindt dat zoiets er toe zou doen.
4 sterren voor de opbouw en het taalgebruik. 2 sterren voor de inhoud. Een korte toelichting op deze onpersoonlijke en weinigzeggende sterrenbeoordeling. Ik ben van mening dat een streven naar prestaties leidt tot ontwikkeling van denken en tot innovaties. Dit brengt negatieve aspecten met zich mee, maar dat geldt ook voor de wijze waarop de schrijver wil omgaan met leren en ontwikkelen. Vooral tijd en aandacht zal moeilijk realiseerbaar zijn. Hoe ziet hij dat voor zich? Daarnaast is er niets mis met prestatiedruk. Deze druk leidt immers ook tot stimulatie, om uitgedaagd te worden. Hoe dan ook, iedereen profiteert van excellentie, niemand van middelmatigheid. Waarbij voor iedereen en zeker voor restaurants geldt: “If you can't stand the heat, get out of the kitchen.”
Als er dan toch sterren worden uitgedeeld: 1 ster voor de moeite om deze reactie te schrijven en, ik wil de kwaadste zijn, een halve ster voor de inhoud.
Uw redeneringen zijn hopeloos achterhaald, door te grote prestatiedruk vallen er juist steeds meer mensen uit de boot. Bovendien ook nog eens vrij associaal want voor een heleboel mensen is er geen helemaal geen goed alternatief om uit de oververhitte " kitchen" te stappen.
@Backtobasics Ik ben het niet met uw stelling ""door te grote prestatiedruk vallen er juist steeds meer mensen uit de boot" eens. Weke mensen vallen waar dan uit de boot? Er is in Nederland ruimte voor iedereen qua onderwijs. Sommige mensen moeten het hebben van hun verstandelijke vermogens, sommigen van het werken met hun handen. Sommigen zijn vanuit hun zijn goed in zorg of hospitality, sommigen juist beter in cijfers of op strategisch niveau. Ik denk dat het misgaat als mensen (of ouders voor en van hun kinderen) verwachten dat ze iets zijn of moeten worden wat ze niet zijn. Ik probeer mijn kinderen duidelijk te maken dat ik liever zie dat ze ondernemen met hun talenten dan dat ze per se VWO en universiteit moeten gaan doen. Beter excelleren waar je goed in bent en waar je hart ligt, dan middelmatig zijn in iets wat je niet kunt en waar je hart niet ligt?
@LaBou "Als er dan toch sterren worden uitgedeeld: 1 ster voor de moeite om deze reactie te schrijven en, ik wil de kwaadste zijn, een halve ster voor de inhoud." Originele reactie die een glimlach op mijn gezicht bracht. U krijgt van mij daarvoor 2 sterren en 0,5 ster omdat u de moeite nam om een reactie te schrijven (als u de moeite had genomen om op de inhoud in te gaan in plaats van een korte nietszeggende reactie als deze, had u misschien wel 1 of 1.5 ster daarmee kunnen verdienen). Er gaat een halve ster af omdat u inhoudelijk waarschijnlijk bedoelt "ik wil de kwaadste NIET zijn".
""ik wil de kwaadste NIET zijn". " Te dikke duimen met te veel haast op een tablet, dat kan niet goed gaan natuurlijk. Wat de inhoud betreft: ik vond daar vrij weinig van en wat je niet vind kun je niet beoordelen. Voor u overigens 2 sterren voor het aanduiden van de misser. Hoewel de correctie op de tekst juist was is het gebruik daarvan als argument aanleiding voor de aftrek van tenminste 1 ster.
@Rene712 "Weke mensen vallen waar dan uit de boot? Er is in Nederland ruimte voor iedereen qua onderwijs." De nadelen van prestatiedruk reiken veel verder dan het onderwijs. Een kwart van de bevolking zal ooit depressief zijn. Jaarlijks ondervindt een zesde van de bevolking burnout-klachten. Voor brede persoonlijke ontwikkeling is het helemaal killing, je legt mensen langs één meetlat, waarbij laaghangend fruit door specialisatie zwaarder meetelt dan voordelen van diepe generalisatie. Er zijn meer indicatoren waardoor gesteld kan worden dat deze inrichting van de maatschappij mensen buiten de boot doet vallen (maar elke inrichting heeft mensen die er slecht in passen). De focus op excelleren miskent twee werkelijkheden: 1) Er zijn tal van mensen die nergens in excelleren en gewoon hun leven leiden, zij zijn ook waardevol, ze houden de economie én maatschappij draaiende. 2) Er zijn ook mensen die wèl excelleren in kwaliteiten, maar die waarderen wij (economisch) niet, of zij hebben die kwaliteiten wèl, maar niet de instelling om het te vermarkten. Toch ben ik het ook eens met uw reactie van 15:49. Ik verwacht van mijn arts wel gedegen kennis, die getest is door cijfers en (on)voldoendes.
Zelfs hier wordt dit gedaan middels likes. Maar het is min of meer begrensd.
Ik vind dit moeilijk. In Kahneman's 'Thinking fast and Slow' zegt hij dat allerlei meninkjes zonder objectieve metingen uit de bocht vliegen. Dus als de cijfers A zeggen maar de 'experts' zeggen B, dan is A waarschijnlijk een betere inschatting. Mensen willen graag hun mening kwijt, willen graag laten zien wat ze allemaal wel niet weten. Voor mij is Expedia meer voor de plaatsers van beoordelingen dan voor de gebruikers ervan. Als het op onderwijs aankomt zou ook het liefst een beoordeling zien meer langs de lijntjes van 'Maakt hem / haar gelukkig' dan 'beheerst deze kunde'
Beheersing en geluk kunnen heel goed samen gaan ook in het onderwijs.
@DanielleDefoe Ik denk dat je gelijk hebt, maar dan wel bij leerlingen die een opleiding doen die bij hen past, niet bij wat de omgeving van hen verwacht
Niet alles wat zinvol is om te leren is ook meteen leuk om te leren.
@Danielle Je hebt gelijk, en ik bedoel hier ook vooral het lager en middelbaar onderwijs. Dat moet wat mij betreft meer een laboratorium zijn waar mensen kunnen uitvinden wat er allemaal bestaat aan vaardigheden, kundes en kennis, dan een geforceerde duw in een bepaalde richting.
stokkickhuysen In het basisonderwijs lijkt het me niet maatschappelijk aanvaarbaar lezen schrijven en rekenen tot keuzevakken te benoemen. Aan de didaktiek is al eindeloos geknutseld. Veel leuker gaat het niet worden. Ook wereldoriëntatie is al een vak voor de kleuters.
Cijfers zijn zo belangrijk geworden, dat er door sommigen steeds meer mee gerommeld en gemanipuleerd wordt. Kijk maar naar het onderwijs, de beurzen, de huizen(markt),de uitstoot cijfers, enz enz. Uiteindelijk ook heel gevaarlijk voor de geloofwaardigheid van de sereiuze wetenschap..