Wat zou Martin Luther King hebben gezegd?

Pooyan Tamimi Arab keek naar de herdenking van Martin Luther Kings beroemde rede I Have A Dream. Wat kunnen we leren van de droom van deze legendarische burgerrechtenactivist? Ook in Nederland.

28 augustus 2013 markeerde de vijftigste verjaardag van Martin Luther Kings rede “I have a dream” op de trappen van het Lincoln Memorial in Washington D.C. Rijen mensen, vooral Afro-Amerikanen, stonden nog om twee uur ‘s nachts voor een plek in de bus. Onder hen waren ook oude, kwetsbare, mensen. We kwamen half zeven in de ochtend aan en het zou tot drie uur in de middag duren voordat ze Obama konden horen spreken op dezelfde plek als King vijftig jaar geleden. Mensen van wie sommige een halve eeuw geleden naar King hadden geluisterd waren weer bij elkaar gekomen. Met hun vrienden, familie, kinderen en kleinkinderen.

Ondanks de regen was de sfeer goed. Er werd gezongen en geklapt. Jezus Christus werd uiteraard voortdurend aangehaald. De emanciperende kracht van de religie was altijd al fundamenteel geweest voor de ‘civil rights movement’. Deze keer werden ook de rechten van andere minderheden en zelfs LGBT groepen genoemd. Amen! Vijftig jaar geleden waren er niet eens vrouwelijke sprekers. “Change has come to America” . Het was ontroerend om de metgezellen van Martin Luther King, te horen spreken over een droom die, ondanks bijna onvoorstelbare vooruitgang, nog altijd onvoltooid is.

Vrijheid Er was veel kritiek op nieuwe pogingen om het moeilijk te maken voor (zwarte) minderheden om te stemmen (door van hen identificatiepapieren te eisen). De naam van Trayvon Martin, de jongen die kort geleden werd doodgeschoten zonder gevolgen voor de dader, kwam steeds weer terug. Er was veel kritiek op het ‘Stop and Frisk’-beleid in New York, waardoor zwarte jongeren zwaar worden gediscrimineerd. Het publiek reageerde op kritiek op deze en andere misstanden met luid gejuich en gezang.

De dochter van Martin Luther King, Bernice King, sprak niet alleen over misstanden in de V.S., maar in navolging van haar vader die zeer kritisch was over de Vietnam oorlog, noemde ze Libië, Syrië en Egypte. “Let freedom ring” , niet alleen in de V.S., maar overal.

Ondanks – of misschien juist vanwege – mijn scepsis raakte deze boodschap me diep in het hart. Slechts enkele maanden geleden bezocht ik Iran, het land waar ik geboren ben en waar velen vandaag nog steeds inspiratie halen uit de woorden van Martin Luther King. Voor een volk dat nog steeds worstelt met haar burgerrechten zijn de woorden waarmee hij zijn toespraak afsloot van fundamenteel belang, “Free at last, free at last, thank God almighty, we are free at last” . Daar in Iran zag ik ook hoe de economische sancties van de Verenigde Staten en de Europese Unie hun werk deden. Mijn tante, niet zo lang geleden in levensgevaar, heeft medicijnen nodig die door de sancties niet of nauwelijks meer worden geleverd. Ik heb zelf in een Iraanse apotheek gestaan en gehoord dat de medicijnen helaas niet beschikbaar zijn. En nu stond ik in Washington D.C., het hol van de leeuw.

Obama en Nederland King zei dat de vrijheid van anderen verstrengeld is met onze eigen vrijheid. Een les die in Washington D.C. voortdurend werd geciteerd: “Injustice anywhere is a threat to justice everywhere” . Met deze uitspraak in het hoofd luisterde ik naar Obama op die dag. Zou Martin Luther King drone aanvallen in Pakistan, Jemen en Somalië hebben goedgekeurd? Zou Martin Luther King economische sancties tegen onschuldige Iraanse burgers hebben goedgekeurd? Zou hij als man van het geloof gewetensbezwaren niet hebben gewaardeerd, zoals die van Bradley/Chelsea Manning, die onthulde hoe onschuldige Irakezen werden vermoord?

Ik heb veel respect voor Obama. Toen hij voor het eerst gekozen werd studeerde ik in New York en zag hoe mensen letterlijk huilden van geluk en niet alleen omdat ze blij waren dat George W. Bush eindelijk weg ging. Tot zelfs twee weken na Obama’s verkiezing waren New Yorkers blijer dan normaal en zélfs aardig tegen elkaar! Het was een prachtige tijd en dat Obama nu vijftig jaar later als zwarte president Martin Luther King kan herdenken is een overwinning die niet mag worden onderschat. Maar toch zit het me dwars. Als we de logica van King volgen, is het onrecht dat mijn tante en anderen wordt aangedaan niet wezenlijk verbonden met onze rechten als Europeanen en Amerikanen?

En wat kunnen we in Nederland leren van de erfenis van Martin Luther King? Zouden we hem hebben kunnen overtuigen van de onschuld van Zwarte Piet in het jaar dat we de slavernij herdenken? Denk het niet. Zou hij ons ‘marokkanendebat’ hebben goedgekeurd? Denk het niet. En voor de mensen die vinden dat we niet moeten zeuren over ‘kleine’ zaken, wat zou Martin Luther King hebben gezegd over onze minister-president, die denkt dat de Europese Unie niets meer is dan een technocratische instantie waar we geld mee kunnen verdienen?

Droom Kings profetische droom zou ik willen onderscheiden van magisch, onrealistisch, denken. De eerste is een richtsnoer voor de toekomst, terwijl de tweede hopeloos utopisch is. Bijvoorbeeld, in de jaren vijftig van de vorige eeuw werden zwarte kinderen die samen met witte kinderen naar de Little Rock Central High School mochten bijgestaan door 1.200 bewapende soldaten. Op weg naar school werden ze bespuugd door racistische witte ouders met wilde blaffende honden. Wij kunnen het ons nauwelijks voorstellen. Dat zwarte en witte kinderen hand in hand zouden kunnen lopen was in die tijd werkelijk een droom, maar niet magisch, niet onmogelijk.

Vandaag is er in Nederland nauwelijks een toekomstgerichte visie op wat dit land over vijftig of honderd jaar zou moeten zijn. En er bestaat geen visie op wie de Nederlanders over decennia zullen zijn. Er is een verleiding om derde generatie ‘allochtonen’ zo te blijven noemen, zodat Nederland blijft wat het was. Teveel Nederlandse burgers zijn slechts betrokken bij het beheren en behouden van verworvenheden met als dieptepunt de 50plus partij, een symptoom van een Nederland zonder droom. Een Nederland met een droom, open voor veranderingen en bevrijd van defensieve nostalgie voor het verleden, is daarom mijn droom.