Wat GroenLinks-PvdA kan leren van Zohran Mamdani

Op de avond dat GroenLinks-PvdA vijf zetels verloor en Frans Timmermans zijn vertrek aankondigde, bleek volgens Vrij Nederland het campagneteam vol bewondering te zijn geweest voor Zohran Mamdani's aanpak in New York. Die bewondering is begrijpelijk. Mamdani, een 33-jarige democratisch socialist uit Queens, won in juni 2025 verrassend de Democratische voorverkiezingen voor het burgemeesterschap van New York, met meer stemmen dan de zittende burgemeester Eric Adams in 2021 (toen nog de redelijk populaire kandidaat voor verandering) behaalde.

Maar bewondering is iets anders dan begrijpen, en begrijpen is weer iets anders dan toepassen. GroenLinks-PvdA keek naar Mamdani zonder te zien wat er achter de schermen gebeurde: de training, de discipline, de strategie. Het resultaat was volgens insiders een campagne die amateuristisch was opgezet, geen coherente strategie had, en waarin het team in de slotfase improviseerde zonder duidelijk plan.

Professionaliteit versus amateurisme
Kijk naar wat Mamdani opbouwde. Meer dan 50.000 vrijwilligers trokken de straat op om letterlijk op deuren te kloppen. Tegelijkertijd nodigde zijn team zeventig influencers uit (goed voor samen 77,3 miljoen volgers) voor exclusieve gesprekken. Nieuwe media als TikTok, Instagram en Reddit vormden het hart van zijn communicatie. Met resultaat. In de laatste twee weken meldden zich 37.000 nieuwe kiezers aan. Vooral jongeren, vooral mensen van kleur.

GroenLinks-PvdA had daarentegen een campagneleider zonder ervaring met verkiezingen van deze schaal. Een half jaar voor de stembusgang werd iemand uit België aangetrokken als Hoofd Communicatie, maar die bleek volgens bronnen bij Vrij Nederland meer vaardigheden te hebben als debattrainer dan als de strategische denker die de partij nodig had. De campagneleiding deed haar werk slecht. Er werd geld uitgegeven aan socialmediacampganes, maar de bestedingen gingen vooral naar platforms als Facebook, je weet wel, dat medium waar de jeugd niet dood gevonden wil worden. Volgens betrokkenen was er binnen de campagne ook maar weinig plek voor feedback van de fractie.

Zoals voormalig VVD-campagnestrateeg Bas Erlings opmerkte in Vrij Nederland: andere partijen snappen dat campagnevoeren een vak is. Bij GroenLinks-PvdA leek het iets wat je er even bij doet. Nu sta ik niet bekend als een groot liefhebber van de VVD, maar je moet het ze nageven, hun campagne mist zijn doel maar zelden, hoe lacherig “wij op links” er soms ook over doen.

Concrete taal versus ambtelijke wartaal
Wat zei Mamdani: 'Focus, focus, focus on affordability'. Betaalbaarheid, betaalbaarheid, betaalbaarheid. Gratis stadsbussen, huurbevriezing, minimumloon van dertig dollar per uur in 2030, gemeentelijke kruidenierswinkels, universele kinderopvang. Geen enkel woord hoef je drie keer te lezen om het te begrijpen.

GroenLinks-PvdA presenteerde een programma met vijf hoofdthema's, geformuleerd in abstracte termen over 'de basis' en 'gezamenlijke strijd voor duurzaamheid'. Erlings wees erop dat kiezers maar een beperkt aantal boodschappen kunnen vasthouden, waardoor een dergelijk uitgebreid plan zijn effectiviteit verliest. Tijdens televisiedebatten verdwaalde de verder buitengewoon competente Timmermans in technische economische termen. Zijn eigen mensen waren gefrustreerd. Ze wisten toch dat hij het ook simpel kon uitleggen?

Hier wordt het pijnlijk. Een commissie onder Martijn van Dam waarschuwde er al in 2021 voor. Het rapport 'Progressief en Verbindend' zei: stop met 'bestaanszekerheid', niemand snapt dat. Praat over wat mensen zelf meemaken. Over eerlijkheid. Over waarom hun harde werken niks oplevert terwijl anderen steeds rijker worden.

Wat deed de partij met dat advies? Juistem, niets. Ze bleven praten over de 'sociale meerderheid'. Zelfs intern vond iedereen dat een nietszeggende term.

Jonge energie versus gesloten gelederen
Waarom won Mamdani wel? Hij was de outsider die het establishment uitdaagde. Op social media praatte hij gewoon normaal, hij leek wel een echt mens. Soms was hij zelfs net een echt mens maar dan in het Spaans. Of in het Arabisch. Kunnen ze op vuig rechts nog zoveel van vinden, maar laat me het simpel uitleggen: DIE STEMMEN SOWIESO NIET OP JE. Op straat was Mamdani overal. Als volstrekte outsider kaapte hij de nominatie voor de neus van de kandidaat van het Democratische partijestablishment weg.

GroenLinks-PvdA hield in juni een lijsttrekkersverkiezing waar alleen Timmermans kandidaat was, wat nieuwe gezichten bij voorbaat uitsloot. Tuurlijk, er was haast zo vlak na de fusie en de kabinetsval. Maar ook het campagneteam bevatte geen enkele medewerker jonger dan vijfendertig, hoewel er volgens betrokkenen genoeg jong talent met frisse perspectieven in de fractie aanwezig was. Een partijlid merkte bij de uitslag ironisch op dat Mamdani juist won dankzij de inzet van jonge campagnemedewerkers.

Ook wie wel op de lijst kwam kreeg beperkte zichtbaarheid. Esmah Lahlah, ervaren bestuurder uit Tilburg en tweede kandidaat, bleef grotendeels buiten beeld. Marjolein Moorman, die Amsterdam voor de sociaaldemocratische familie had terugveroverd bij de gemeenteraadsverkiezingen, mocht landelijk geen vooraanstaande rol vervullen. Jesse Klaver figureerde soms dan nog in tenenkrommende ludieke filmpjes, Habtamu de Hoop bleef buiten beeld. Zo kunnen we nog even doorgaan.

Het diepere probleem
Maar de campagne was slechts een symptoom van diepere structurele problemen. Tijdens de val van kabinet-Schoof bevond de fusie tussen beide partijen zich nog midden in het proces. Politicoloog Matthijs Rooduijn zag het probleem scherp: de partij was nog gewoon twee partijen. Kijk alleen al naar die naam. Een raadslid zei het mooi: twee identiteiten hebben is geen identiteit hebben.

Dan is er nog het verleden. Tim 'S Jongers, die het wetenschappelijk bureau van de PvdA leidde, legde de vinger op de zere plek: mensen vergeten Rutte II niet. Onder sociaaldemocratisch regeringsdeelname werd de verzorgingsstaat afgebouwd, inclusief gehandicaptenzorg, en voerde minister Jet Bussemaker het omstreden leenstelsel in. Voor veel kiezers was het daarom lastig te accepteren dat uitgerekend Timmermans (minister van BuZa in datzelfde kabinet) zich als vernieuwend alternatief presenteerde.

Dit is het cruciale verschil met Mamdani: hij komt van buiten, representeert een breuk met het establishment. GroenLinks-PvdA blijft hangen in dat verleden. En niet het mooie deel ervan.

Wat nu?
Hier zit de tragiek. GroenLinks-PvdA keek wél naar Mamdani. Ze bewonderden hem zelfs. Maar ze snapten niet waarom hij won. Ze zagen een jonge socialist die social media beheerste, maar begrepen niet dat het fundament lag in radicale openheid voor nieuw leiderschap, professionaliteit in elke laag van de organisatie, taal die mensen begrijpen, ruimte voor jong talent, de moed om in de aanval te gaan en integratie van grassroots en digitaal als één systeem.

Het vertrek van Timmermans lost het probleem niet op. De oplossing ligt in een fundamentele herbezinning op drie fronten.

Ten eerste identiteit: word één partij met één identiteit die radicaal anders is dan het verleden. De PvdA-erfzonde van Rutte II moet erkend en overstegen worden.

Ten tweede democratie: open het leiderschap echt. Organiseer echte verkiezingen waar outsiders kunnen winnen. Geef jong talent niet alleen een plekje op de lijst maar echte macht in campagneteams en strategiekamers.

Ten derde professionaliteit: behandel campagnevoeren als het vak dat het is. Huur professionals in, niet vrienden. Ontwikkel een heldere strategie en hou je eraan. Test je boodschap bij échte kiezers, niet alleen bij vastgeroeste partijgenoten. En als een adviescommissie waarschuwt voor onbegrijpelijke taal, luister dan!

De verkiezingen van 2025 zijn verloren, maar de periode tot aan de volgende stembusgang is cruciaal. GroenLinks-PvdA kan kiezen voor een cosmetische operatie: een nieuwe lijsttrekker, een nieuwe slogan, dezelfde oude structuren. Of ze kunnen doen wat Mamdani deed, als ze dan toch (terecht) zo graag voor inspiratie naar hem kijken.

Mamdani won niet omdat hij een goede socialmediastrategie had. Hij won omdat hij radicaal anders organiseerde, radicaal anders communiceerde, en radicaal anders leidde. Mamdani benoemde de situatie in Gaza direct voor wat het is, een genocide. Het duurde vrij lang voor ook GroenLinks-PvdA dat inzag. Mamdani spreekt zich fel uit tegen zelfs maar het bestaan van miljardairs, GroenLinks-PvdA wil een ‘eerlijker verdeling’ maar laat de zieke uitwassen onbenoemd. De lijst is lang, maar waar het op neerkomt is dat waar Mamdani polariserende standpunten niet schuwt, GroenLinks-PvdA nog te graag het compromis zoekt.

Als GroenLinks-PvdA hem echt wil navolgen, moeten ze beginnen met de pijnlijke erkenning: niet Timmermans was het probleem, maar de organisatie waarbinnen hij opereerde. De vraag is niet of de oude garde nu in navolging van Timmermans ook opstapt, maar of ze een nieuwe generatie de ruimte geven om het anders te doen. Mamdani laat zien dat het kan. Nu is het aan links Nederland om die les eindelijk te leren.