Wat gebeurt er als Trump zijn dreigementen doorzet?

Tijdens het laatste televisiedebat met Hillary Clinton maakte Donald Trump gisteren duidelijk dat hij voorlopig nog niet van plan is de uitslag van de verkiezingen te erkennen, omdat er massaal door de Democraten zou worden gefraudeerd. Aanvankelijk leek Trump’s runningmate Mike Pence zich daarvan te distantiëren maar dat bleek van korte duur. Eerder al sloot Rudy Giuliani, de ooit zo gematigde burgemeester van New York zich bij Trump’s standpunt aan.  Hoewel de Republikeinse partijleiding officieel ontkent dat er op grote schaal wordt gefraudeerd  zit het met een flink dilemma aangezien het grootste deel van de Republikeinse kiezers het ook op dit gebied met Trump eens is.

Legitimiteit Mocht hierdoor een situatie ontstaan waarbij de Republikeinen officieel de uitslag van de verkiezingen verwerpen, dan moge het duidelijk zijn dat dat ernstige consequenties zal hebben voor de Amerikaanse democratie. Democratie functioneert alleen als ook de minderheid de uitslag respecteert. Gebeurt dat niet dan verliest niet alleen de winnaar van de verkiezingen z’n legitimiteit maar het systeem zelf. Als de Republikeinen Clinton’s overwinning officieel gaan aanmerken als frauduleus en dus ongeldig, dan zullen ze met dat argument alles wat zij doet verwerpen. Als ze een meerderheid in het Congres hebben zullen ze al haar voordrachten blokkeren, ook haar ministers. Haar inauguratie zal worden geboycot en er zal een impeachment-procedure in werking worden gezet.  Het Hooggerechtshof is nauwelijks bij machte te interveniëren omdat sinds de dood van rechter Scalia er geen duidelijk linkse of rechtse meerderheid in dat orgaan is, en die komt er pas weer als de Senaat instemt met de voordrachten van de President.

Het is moeilijk voor te stellen hoe een dergelijke impasse kan worden doorbroken. Hopelijk spreken gezaghebbende oudgedienden zich uit, maar met een beetje pech hebben die even weinig gezag als de CDA-mastodonten die in 2010 vergeefs tegen samenwerking met Wilders pleitten. In het beste geval leidt het ‘slechts’ tot een splitsing in het Republikeinse kamp. In het slechtste geval zullen beide partijen beweren dat de andere partij de facto een staatsgreep wil plegen,  hetzij door fraude, dan wel door verhalen over fraude te verzinnen om de uitslag niet te hoeven erkennen.

Leger In het ergste geval ontstaat een constitutionele crisis die niet meer met een compromis kan worden opgelost. In dat geval zullen beide ‘winnaars’ van de verkiezingen een beroep doen op de loyaliteit van het leger. Hoopgevend in dat kader is dat er in de intelligence community veel verzet tegen Trump bestaat. Maar het leger zou natuurlijk ook kunnen beslissen dat het geen van beide partijen steunt en zelf een tijdje orde op zaken wil stellen, het soort oplossing dat de VS in tal van derde wereldlanden immers ook heeft gesteund.

Is het ooit eerder zo erg geweest? Iedere situatie is natuurlijk uniek maar er zijn wel eerder ‘betwiste verkiezingen geweest’. Het recentste voorbeeld was in 2000 waarbij Al Gore uiteindelijk zijn nederlaag erkende toen hij in zag dat het conservatieve Hooggerechtshof Bush zou steunen. Minder bekend maar niettemin relevant is dat Kennedy mogelijk door fraude de verkiezingen won. Nixon besloot echter de eer aan zichzelf te houden om het land reputatieschade te besparen met het oog op de Koude Oorlog. In 1876 kon Democraat Tilden bewijzen dat er door Republikein Hayes was gefraudeerd, echter niet voldoende om de verhouding in het kiescollege te beïnvloeden. Uiteindelijk kwam het tot een compromis waarbij Hayes president werd, in ruil voor een einde aan de zogenaamde ‘reconstruction’ van het Zuiden. Het had dramatische gevolgen voor de zwarte bevolking, want de zuidelijke staten gebruikten hun hervonden autonomie om de segregatie in te voeren en de door het Noorden benoemde zwarte gouverneurs en rechters te verjagen.

Geweld 16 jaar eerder, in 1860, werd de verkiezingsoverwinning van Lincoln niet betwist, maar wel zijn zeggenschap over het Zuiden en in het bijzonder hun recht om slaven te houden. Nog vóór dat Lincoln was geïnaugureerd bezetten zeven ‘slave states’ militaire bases en scheidden zich daarmee de facto af van de unie. Díe impasse kon uiteindelijk slechts worden doorbroken met geweld.

Het is dus zeer te hopen dat de Republikeinse partijleiding zich na de verkiezingen niet door Trump en zijn achterban laat gijzelen en de verkiezingsuitslag onverkort accepteert, ook als Trump weigert. Ondertussen kan Clinton maar beter hopen dat de grote overwinning die de peilingen nu voorspellen uitgroeit tot een monsterzege. Clinton’s dilemma daarbij is dat ze het geld dat ze over heeft liever steekt in de race om de Senaat of het Huis van Afgevaardigden dan in kiesmannen, maar het één sluit het ander niet uit. Alles is in ieder geval beter dan een close finish, want dan kunnen Trump-getrouwen een constitutionele crisis ontketenen waarvan, gezien de immense woede in zijn achterban  de gevolgen niet te overzien zijn.