Wat Ben Verwaayen niet werd gevraagd

Zondagavond had de onfortuinlijke Jan Leyers als zomergast een wervelwind tegenover zich. Internationaal CEO Ben Verwaayen nam het woord en besloot tenslotte zelf de uitzending door de presentator een hand te geven. Drie en een half uur lang had hij hem toegesproken alsof hij een zaal vol mensen was, ‘rollenden oogs en machtigen gebaars’, zoals wijlen Simon Carmiggelt dat meer dan een halve eeuw geleden formuleerde.

Ongetwijfeld hebben heeft de PR-afdeling van Alcatel, het bedrijf waaraan Verwaayen leiding geeft, hem geadviseerd om op de televisie kalm aan te doen, zich te gedragen alsof hij bij vrienden op visite was en niet op een of ander katheder stond. Maar naar zulke verstandige raad zal Verwaayen wel niet luisteren. Hij acht zichzelf een topverkoper en hij liet in het algemeen merken nogal tevreden met zichzelf te zijn.

Verwaayen sprak veel maar vertelde in feite slechts twee dingen:

1: Volg je eigen passie, dan kom je er altijd. Behalve als je bang bent grenzen die je zelf stelt te overschrijden. 2: Vanwege de internationale concurrentie moeten we allemaal harder werken voor minder geld. Anders loopt het fout.

Aan het eind van de performance vertelde Verwaayen welke rol hij voor zich zelf ziet weggelegd. Hij wilde “verbeteren”.

Jan Leyers liet na zijn zomergast de confronteren met een bekend Nederlands spreekwoord: “Verbeter de wereld. Begin bij je zelf”. Dit als inleiding tot twee vragen, die ik maar weer nummer:

1: Welke inkomensvermindering heeft U voor uzelf geregeld, nu wij allemaal harder moeten werken voor minder, ook al omdat u net zelf zei dat het met Alcatel niet zo best gaat? 2: In hoeverre betreft dat verbeteren ook het verbeteren van U zelf?

Die vraag kwam ook op bij een van de twitteraars die via de NRC een lopend commentaar gaven op de uitzending. Een daarvan plaatste een linkje naar een artikel over de zakelijke successen van Verwaayen. Eric Smit portretteert hem als een brokkenpiloot die “vooral aandeelhouderwaarde heeft vernietigd. Hoeveel dan? 83%.

Dit alles doet vermoeden dat Verwaayen vooral graag ziet dat anderen er voor minder geld een tandje bijzetten. Wat dat betreft lijkt hij op heel veel kiezers die ervan overtuigd zijn dat er eindelijk eens extra aangepakt moet worden. Niet door henzelf. Zij hebben het al zwaar genoeg. Nee, door ánderen. Zij zien in Ben Verwaayen een grote inspirator en niet een hol vat die dankzij zijn mooie praatjes toch van de ene topfunctie in de andere belandt.

Toch had Verwaayen met zijn twee constateringen niet eens ongelijk. Inderdaad, als je wat wilt doen met je leven, volg dan je passie en laat je nooit afleiden door allerlei raadgevers uit de omgeving die zeggen dat je verstandig moet zijn en beter op zeker kunt spelen. Dit met die ene door Verwaayen niet genoemde restrictie: kén jezelf en je talenten. Anders sta je voor gek in de voorronde van de X-factor.

En dan nog wat: de kwaliteit van je passie en van je levensvervulling wordt niet bepaald door de hoeveelheid geld die je ermee kunt verdienen. Verwaayen haalde bij zijn laatste vrij rampzalige jaren als baas van British Telecom 1,8 miljoen pond per jaar binnen , maar dat is – zoals wij dankzij de voortreffelijke twitteraars weten – geen criterium voor prestaties.

Ook staan ons moeilijke tijden te wachten. Daar heeft Verwaayen gelijk in. Overal in de wereld komen nieuwe politieke en economische machten op die snel groeien, terwijl de zaken in Europa stagneren. Wij zitten bovendien met een economische crisis die mede is veroorzaakt door volstrekt onverantwoord zaken doen, dit nadat allerlei uiterst nuttige regelgeving die stamde uit de vorige crisis – die van 1929 – door de geestverwanten van Verwaayen waren ingetrokken.

Het kan best zijn dat Europa een periode van verarming tegemoet gaat, een tijdperk waarin de kwantiteit krimpt. Dat hoeft geen echt probleem te zijn als de focus van onze samenlevingen komt te liggen op de kwaliteit van het bestaan en niet op méér. Concreet voorbeeld: als we ons straks een massaal autobezit niet langer kunnen veroorloven, dan is het aanvaardbare alternatief een maatschappij waarin auto’s alleen nog maar gebruikt kunnen worden voor werkgerelateerde ritten. Dan moet er wel een fijnmazig openbaar vervoer zijn zodat iedereen toch binnen een aanvaardbare tijd kan komen waar hij of zij wezen wil. En niet dat mobiliteit weer een privilege wordt van de rijken.

Gezien het track record van Verwaayen kunnen wij ons land beter niet toevertrouwen aan de politici die zijn woorden indrinken als ambrosia. Met zijn remedies komen wij gegarandeerd van een koude kermis thuis. Het wordt wat anders als wij onze passie inzetten voor de samenleving. De mens is tenslotte geen solitair wezen maar een groepsdier.

Naschrift: Ben Verwaayen begon zijn carrière bij de Amerikaanse multinational ITT. Dit bedrijf werd ervan beschuldigd om zicht te bemoeien met de politiek in ontwikkelingslanden als Chili. Als de regering daar te links werd, ontwikkelde ITT tegenkracht. Verwaayen kreeg de opdracht om ITT bij de publieke opinie in Europa vrij te pleiten van deze verdenkingen, die – vertelde hij zelf – niet zonder grond waren. In de jaren zeventig maakte de beroemde Nigeriaanse muzikant Fela Kuti de wereldhit ITT. Hij vertaalde dat als International Thief Thief. Het nummer duurde zeker een kwartier.

Zie ook dit.