Wanneer is leedvermaak grappig?

Jodenhumor, galgenhumor, zwarte humor? Het helpt als je afstand neemt van je ellende en er grappen over maakt. Van de tragedie een komedie maken. Maar soms is de pijn te vers en voelt de grap als onaangenaam. Sommige mensen vonden de film La Vita e Bella (1997) van Roberto Benigni bijvoorbeeld ongepast want over het leed van de Joden in de Tweede Wereldoorlog kon je toch geen grappen maken, zelfs niet na meer dan 50 jaar.

Hoe lang moet je er overheen laten gaan voor je er over kunt lachen? Of kun je er nooit om lachen en heeft het iets te maken met de ernst van wat gebeurde? Je kunt het je nauwelijks voorstellen, maar dat is nu onderzocht.

Onderzoekers deden vijf onderzoeken. Het eerste was een online vragenlijst waarin werd gevraagd over gebeurtenissen in het leven die naarmate de tijd verstreek grappiger of minder grappig werden. Naarmate de gebeurtenissen ernstiger waren werden ze in de loop van het leven grappiger, maar de minder ernstige gebeurtenissen verloren het komische effect. De ernst speelt dus een rol en in een tweede test werd dat bevestigd: aangereden worden door een auto is na vijf jaar pas grappig, terwijl een teen die je stoot maar een dag leuk blijft. Ook werd gekeken hoe ‘dichtbij’ iets moet zijn om het leuk te kunnen vinden. Per ongeluk 1800 dollar overmaken is leuk als iemand die je niet kent het doet, niet als een goede vriend het overkomt. Maar als het om 50 dollar gaat werkt het andersom.

Dan blijkt ook nog een rol te spelen of je weet dat iets wel of niet echt is. Als mensen verteld is dat een verontrustende foto gefotoshopt is vinden ze hem grappiger dan wanneer ze weten dat het echt is. Tenslotte werd nog gekeken of het uitmaakt hoe dichtbij het drama is dat je meemaakt door de verstorende foto’s van heel dichtbij te laten zien of van een afstand. Hoe verder weg, hoe leuker. Dat is allemaal reuze leerzaam, maar het biedt toch echt geen recept voor verlichtende humor. Veel mensen lachen nu al om het drama van de vele verkiezingen in ons land, maar ik weet niet hoe snel ik in staat zal zijn daarover te lachen. Misschien zie ik de humor er sneller van in als de partij waarop ik ga stemmen wint.

Het weetje van maandag nalezen: Kiezen mensen voor zichzelf of voor eerlijkheid

Volg Ivan Wolffers op Twitter