Waarom slachtoffers ons niets doen

Nederland staat op z’n achterste poten vanwege de MH-17-column van Hanina Ajarai, waarin de columniste schrijft dat de vliegtuigramp haar emotioneel niets doet. Ze vraagt zich af hoe het kan dat ze niets voelt bij de dood van de 298 inzittenden van het toestel, terwijl de ineenstorting van de voetballer Abdelhak Nouri haar wel raakt.

Met voltallig Nederland valt ook de complete delegatie RTL Late Night-genodigden van donderdag 20 juli over Hanina heen, diep verontwaardigd over het schijnbare gebrek aan empathie en moraliteit van de columniste. Op beschuldigende toon herhaalt Peter R. De Vries Hanina’s eigen vraag:  ‘Hoe kan het dat je er in ’s hemelsnaam geen gevoel bij hebt.’

Ja Peter, hoe kan dat nou. Precies dat vraag ik mezelf ook iedere dag weer af.

Hoe kan het in gódsnaam dat niemand ook maar een greintje gevoel heeft bij het zien van de beelden van de stalbranden van krap twee weken geleden. Dat het Nederland geen ene moer kan schelen dat er duizenden varkens levend zijn verbrand, hopeloos gevangen tussen de ijzeren stangen van hun kooi. Hoe kan het dat we onze schouders ophalen voor het leed dat miljoenen dieren iedere dag lijden, terwijl ze worden mishandeld, vergast, verminkt, levend worden gevild en bij volle bewustzijn doodbloeden terwijl ze ondersteboven aan een haak hangen. Dat we vervolgens het vlees van de slachtoffers van deze ramp afsnijden, verkopen, aanbraden en opeten – hoe is het mogelijk?

Net als Hanina vraag ik mij af hoe kan het dat we als land al drie jaar rouwen om de gruwelijke dood van de 298 MH-17-slachtoffers, terwijl we niets voelen bij de gruwelijke dood van de miljarden dieren in de vee-industrie.

Zelfde vraag, andere diersoort En het antwoord op beide vragen is verrassend gelijk. Het gebrek aan empathie van zowel vleesetend Nederland als Hanina kan worden verklaard door wat in de psychologie het in-groep uit-groep-onderscheid wordt genoemd. Met de in-groep wordt een sociale groep bedoeld met wie je je identificeert. Je voelt een band met de andere leden van deze in-groep, bijvoorbeeld omdat je dezelfde cultuur deelt, op dezelfde school zit, hetzelfde gekleurde t-shirt draagt, of deel uitmaakt van dezelfde diersoort. Een uit-groep is de groep met wie je je niet identificeert.

Dat Hanina zich niet verbonden voelt met de inzittenden van de MH-17, komt waarschijnlijk doordat ze zich niet met hen identificeert, en zij daardoor niet haar in-groep zijn. Met de voetballer Nouri identificeerde ze zich wel, evenals met de ouders van Romy en Savanna, met wie ze naar eigen zeggen zo meeleefde. Ieder van deze personen had een eigen kenmerk waardoor ze hen onbewust als in-groep beschouwde, zij het cultuur, leeftijd of een ander triviaal kenmerk.

Allemaal mensen Dat we op deze in-groep uit-groep-manier denken en voelen is menselijk, door evolutie en natuurlijke selectie in onze neurale netwerken gesleten. En dat is maar goed ook: als we iedereen als in-groep beschouwen en ons al het leed van de hele wereld aantrekken, dan zijn we binnen een week rijp voor het gesticht. In tegenstelling tot wat briesend Nederland beweert, is Hanina dus geen slecht mens – slechts mens.

Dat slaat meteen een mooi bruggetje naar het antwoord op mijn vraag, waarom het leed van de dieren uit de vee- en visindustrie ons koud laat. Je raadt het al: we zien deze dieren als uit-groep. Het zijn geen mensen en het zijn ook geen huisdieren waar we een band mee hebben. We identificeren ons niet met de anonieme individuen die achter gesloten staldeuren verscholen gaan, en al evenmin met de karbonades in het koelschap van de Albert Heijn, die in de verste verte niet meer op de oorspronkelijke eigenaar lijken.

De oplossing Dat we een verklaring hebben voor het gebrek aan empathie dat we voor sommige groepen mensen of dieren hebben is fijn. Maar nu moeten we een stap verder, richting de oplossing. Hoe gaan we zorgen dat mensen wél een fuck gaan geven om de dieren? Ik weet het niet, maar ik vermoed dat het antwoord in een combinatie van opvoeding, educatie en zelfreflectie ligt.

Zelfreflectie is iets dat Hanina wél doet. Ze is zich bewust van haar irrationele gedachtegang, en stelt zichzelf de vraag waarom ze zo denkt. Daar kan kipkluivend Nederland nog een voorbeeld aan nemen.

Hanina is een mens. Net als jij en net als ik. Die maken soms fouten, maar bedoelen het vrijwel altijd goed. Als mens zijn we allemaal gezegend met een goed stel hersens, waarmee we onze misstappen en gedachtegangen kunnen overdenken en waar nodig kunnen verbeteren. Laten we die hersens dan ook een keer gaan gebruiken. En laten we elkaar daar dan bij helpen in plaats van ze bij elkaar in te slaan.

Want uiteindelijk zijn we allemaal mensen.

Hebben wij even geluk.