Waarom Rutte geen visie heeft

In aanloop naar de Schoo-lezing waren de media hoopvol dat Rutte nu eindelijk eens kleur zou bekennen en de visie op zijn beleid uit een zou zetten. Rutte maakte daar echter snel een einde aan. Rutte blijft de tussenpaus die op de winkel past.

De verwachtingen waren ook te hoog gespannen. Uit niets bleek dat Rutte ook maar enigszins in staat is, of zelfs bereid zou zijn, om een visie te ontwikkelen op de toekomst van Nederland. Het feit dat hij zich in het PVV avontuur stortte, laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Niet gehinderd door enige visie, ideologie of zelfs specifieke toekomstverwachtingen, nestelde Rutte zich in het centrum van de macht.

Met het tweede kabinet Rutte is het niet veel beter gesteld. Geen gedeelde toekomstverwachtingen tussen VVD en PVDA. Nee, regeren is belangrijker dan het zoeken naar een breed gedragen aanpak van de crisis. Zelfs het gebrek aan steun in de Eerste Kamer werd schouderophalend geaccepteerd.

Visie In een visie verduidelijkt een organisatie het toekomstbeeld dat zij van zichzelf heeft in relatie tot haar omgeving, de plaats die de organisatie in de omgeving wil innemen en de functie die zij in de omgeving wil vervullen. Dit beeld heeft een hoog ambitieniveau, heeft draagvlak en stelt belangen van stakeholders centraal. Daarvoor is het noodzakelijk dat er een goede analyse bestaat van de huidige situatie en welke oorzaken daaraan ten grondslag liggen.

Analyse De analyse van Rutte in zijn Schoo-lezing was op zijn minst gebrekkig. Het waren vooral fragmenten die aan elkaar gepraat werden met persoonlijke statements. Een doordachte beschouwing van Nederland in de snel veranderde wereld ontbrak. Ook de analyse en het beeld van Nederland in Europa waren oppervlakkig. Rutte blonk vooral uit in te benadrukken dat er een crisis is, en dat om die reden toch vooral bezuinigd moet worden. De reden van de crisis, hoe deze aan te pakken, op welk niveau, toelichting op de aanpak etcetera, ontbraken volledig.

Juist in een tijd waarin zaken snel en drastisch veranderen is leiderschap een noodzaak. Niet alleen om de boel bij elkaar te houden maar vooral om te zorgen dat je als land niet volledig achterop raakt. Wie sterker uit de crisis wil komen, kan niet volstaan met oppassen op de winkel.

Nederland is niet alleen op de algemene concurrentielijst gedaald, maar dit jaar heeft ook het IMD vastgesteld dat Nederland maar blijft wegzakken en nu op de 14e plaats staat. Eind 1997 stond Nederland nog op de vierde plaats.  De constante bezuinigingen waarbij de overheid zich volledig terugtrekt, zijn volgens het IMD instituut funest voor de innovatiekracht van Nederland.

Leiderschap Leiderschap is dus in de huidige tijd een belangrijke voorwaarde om Nederland goed door de crisis te leiden. Maar zowel Mark Rutte, Halbe Zijlstra als Diederik Samsom ontberen de juiste capaciteiten. De definitie van managen en leiderschap zoals beschreven door Harvard Business Review laat duidelijk de verschillen zien.

In een tijd waarin meer leiderschap nodig is maar dit ontbreekt, wordt er meer gemanaged om alle problemen en uitdagingen het hoofd te bieden. Dit leidt tot over-gemanagede organisaties. En zulke organisaties zijn extreem kwetsbaar in een snel veranderende wereld. In een steeds sneller veranderende wereld moeten steeds meer personen leiderschap tonen, ongeacht waar zij zich in de hiërarchie bevinden.

Met het huidige kabinet hebben we het summum van management binnengehaald. Niet dat management niet nodig is, maar een manager zonder leiderschapskwaliteiten of een leider die hem aanstuurt, kan niet anders dan de hele dag naar de punt van zijn schoenen te staren. Zulke managers weten ook niet beter. Zij hebben niet de attributen om gedragsverandering te realiseren en blijven altijd het zelfde doen in de ijdele hoop dat ooit iets verandert en verbetert.

En dat is precies wat Mark Rutte, Halbe Zijlstra en Diederik Samsom kenmerkt. De uitruil van standpunten past precies in dat kader. Men handhaaft zo de status quo, is alleen bezig met risicobeheersing en houdt het bestaande systeem op de diverse dossier gewoon in stand. Ook Hans Spekman gaat mee in dit verhaal, door zijn uitgangspunt dat het huidige kabinet noodzakelijk is. Maar de vraag waarom dat dan precies is en of er geen andere mogelijkheid is, wordt niet beantwoord.

Dat hierdoor de crisis onnodig lang en diep zal zijn voor Nederland wordt voor lief genomen. Het is hun tunnelvisie, dat er geen andere mogelijkheid is, die Nederland in een ijzeren greep houdt. En daar onderscheidt de leider zich, die altijd een andere mogelijkheid zoekt en uiteindelijk ook zal vinden.

Dit artikel staat ook op de website van Hans Groen