Waarom Rob Jetten terecht politicus van het jaar is en waarom dat links pijn moet doen

Rob Jetten werd uitgeroepen tot politicus van het jaar en dat is terecht. Niet omdat hij de verkiezingen won, maar omdat hij deed wat in de Nederlandse politiek zeldzaam is geworden: hij claimde ruimte. Terwijl anderen aarzelden, nam hij positie in. Dat is politieke effectiviteit.

Jetten begreep dat verkiezingen niet alleen gaan over standpunten, maar over wie het politieke midden bezet. Terwijl GroenLinks-PvdA verwikkeld raakte in voorzichtigheid, fusiedynamiek en interne balans, presenteerde D66 zich onder zijn leiding als de redelijke, progressieve bestuurderspartij. Precies de rol die de PvdA jarenlang vervulde, maar die nu werd laten liggen.

Dat had gevolgen. Een aanzienlijk deel van het electoraat dat inhoudelijk bij GroenLinks-PvdA past, koos voor Jetten. Niet omdat deze kiezers minder links zijn geworden, maar omdat zij stabiliteit, regie en herkenbaar leiderschap zochten. En dat vonden zij niet bij een partij die vooral met zichzelf bezig leek.

Dat is geen toeval en geen framing. Het is strategie. Jetten zag dat de VVD het centrum naar rechts trok en dat links het midden niet met overtuiging claimde. Dus deed hij het zelf. Met succes.

Maar precies daar zit ook de pijn voor links. Door zich te positioneren als progressief zonder scherpe conflictlijn, marginaliseert D66 links. Niet door aanval, maar door overname. Links wordt niet bestreden, maar leeggezogen. Dat is effectief, maar het laat ook een inhoudelijk vacuüm achter.

Tegelijkertijd schuilt hier een risico voor Jetten zelf. Wie het midden wil verbinden, moet vroeg of laat keuzes maken. In een versplinterd landschap kun je niet eindeloos balanceren. Bestuurlijke redelijkheid wordt dan al snel verward met besluiteloosheid. Op enig moment wordt gevraagd waar je echt voor staat, en wie er mag verliezen.

Dat risico wordt groter als Jetten kiest voor samenwerking met JA21. Daarmee schuift hij niet alleen strategisch, maar ook normatief op. Wat hij wint aan kortetermijnruimte in de formatie, kan hij verliezen aan geloofwaardigheid bij precies dat progressieve electoraat dat hij nu succesvol aantrekt. Voor veel kiezers staat JA21 symbool voor het normaliseren van rechtsradicale reflexen onder het mom van bestuurlijke redelijkheid. Wie daaroverheen stapt, loopt het risico dat het zorgvuldig opgebouwde beeld van D66 als progressief anker in het midden kantelt naar opportunisme.

De ongemakkelijke waarheid is dat het succes van Jetten ook iets blootlegt bij GroenLinks-PvdA. Deze kiezers zijn niet weggehaald, ze zijn weggegeven. Door conflict te mijden waar richting nodig was. Door te spreken over verantwoordelijkheid, maar te weinig over macht.

Dat maakt Jetten terecht politicus van het jaar. Hij begrijpt hoe politieke ruimte ontstaat en hoe je die benut. Maar zijn succes is tegelijk een waarschuwing. Voor links, dat zich opnieuw moet uitvinden. En voor Jetten zelf, die zal moeten laten zien dat het claimen van het midden ook betekent dat je durft te kiezen.

Wie vandaag het midden bezet, bepaalt morgen wie er meetelt. Jetten weet dat. De vraag is of links dat nu ook weer gaat beseffen.