Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Waarom racisme niet maar discriminatie wel natuurlijk menselijk gedrag is

  •  
20-06-2020
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
465 keer bekeken
  •  
15973109675_ae752a51e8_c

© cc-foto: Tim Pierce

Discriminatie is de menselijke tendens onderscheid te maken tussen bedachte categorieën. Ras is zo’n categorie
Recentelijk schreef Stephano Stoffel in zijn stuk ‘Racisme en discriminatie zullen altijd in meer of mindere mate onderdeel zijn van het mens-zijn”. Hier moet ik even op ingaan want zo schaart deze heer zich hoogstwaarschijnlijk onbedoeld onder de ‘racisme is normaal’-roepers. Als lezer, maar ook als psychologisch wetenschapper, heb ik nogal last van deze uitspraak gezien het iets normaliseert dat aantoonbaar niet normaal is. We hoeven hiervoor enkel een beetje in de geschiedenis te graven.
Sociale categorieën komen en gaan Discriminatie gebaseerd op categorieën heeft inderdaad altijd bestaan. Of het nu religie, seksualiteit, heksendom of Moor is, categorieën die relevant waren voor de desbetreffende tijd maakten voor het menselijk brein de complexe samenleving overzichtelijk. Dat deze categorieën sociaal geconstrueerd zijn wordt bewezen door het feit dat over de jaren heen deze categorieën, waarop mensen elkaar uitsluiten, met de jaren mee veranderden of verdwenen. Religies verdwenen, landen transformeerden en politieke ideologieën stierven uit. Mensen moorden elkaar vandaag de dag niet meer uit gebaseerd op het wel of niet aanbidden van Wodan of andere natuurgoden. Net zomin sluit men elkaar niet meer uit gebaseerd op etnische groeperingen die ten tijde van het Assyrische rijk bestonden. Sterker, zelfs de categorische verzuiling van Nederland is bijna verdwenen.
Aan de andere kant, categorieën van nu zoals politiek Links versus Rechts, ras of huidskleur bestonden niet tijdens het grootste deel van de menselijke geschiedenis. Net als dat ‘homoseksueel’ ten tijde van het Griekse rijk geen aparte seksecategorie was maar een voorkeur die sommige mensen prefereerden naast de voorkeur voor bijvoorbeeld vrouwen. Discriminatie gebaseerd op categorieën bedacht door de mens blijkt dus inderdaad een hardnekkig (wellicht natuurlijk) menselijk fenomeen. Maar waarop we categorieën baseren verandert. De natuurlijke tendens van de mens is dat het indelen in groepen resulteert in het uitsluiten van andere groepen.
Ras en huidskleur zijn moderne categorieën die geen rol speelden voordat Europa het kolonialisme introduceerde. Wat anderen u ook vertellen, deze categorieën zijn niet statisch en waren vrijwel zonder uitzondering geen onderdeel van ‘s werelds culturen gedurende het gros van onze geschiedenis. Han van der Horst schreef er recentelijk een treffend stuk over op Joop. Zijn woorden onderschrijven een wetenschappelijk artikel dat ik recentelijk publiceerde in het gerenommeerde Perspectives on Psychological Science , waarin ik historici aanhaal die aantonen dat tijdens de Grieken, Romeinen en Egyptenaren ras niet bestond (categorieën gebaseerd op bijvoorbeeld taal en cultuur wel). Derhalve was het geen issue dat tijdens het Romeinse rijk, bijvoorbeeld, zwarte koningen delen van het rijk regeerden. Sterker, zwarte Afrikanen gingen romantische verbintenissen aan met witte Engelse adel. U mag dit nu vreemd vinden, maar dat is omdat de categorieën ‘zwart’ en ‘wit’ voor u normaal zijn maar toen niet bestonden. Door opeens wit en zwart als menselijke categorieën te zien (in plaats van simpelweg een uiterlijk kenmerk zoals rood haar, kleine/grote neus of sproeten), zijn we ‘zwarte mensen’ versus ‘witte mensen’ als aparte groepen gaan zien. Uiteraard, dit betekent niet dat mensen in die tijd blind waren voor de uiterlijke verschillen van mensen. Integendeel, historische teksten staan boordevol beschrijvingen van uiterlijke kenmerken, maar er werd geen waarde toegeschreven aan die kenmerken en dus betekende het ook niet dat men tot een andere ‘groep’ behoorde, iets dat onze Europese voorouders bedachten zo’n 400 jaar geleden. Ook tijdens het Arabische rijk (tussen 700 en 1400 na Christus) trad Arabische adel met Chinese, Europese en Afrikaanse vrouwen in het huwelijk. Sterker, in die tijd werden zwarte Ethiopische vrouwen als het allerschoonst gezien. Iets dat, nogmaals, aantoont hoe uiterlijke oordelen over de jaren heen veranderen.
Ras en huiskleur als categorieën gaan ongetwijfeld verdwijnen Het idee van ras en de categorisatie gebaseerd op huidskleur zijn dus een modern fenomeen. Iets wat helaas over heel de wereld is verspreid tijdens de koloniale plundering van de niet-Europese wereld. Maar ook deze categorieën zullen uiteindelijk een dood sterven, net als alle andere niet bruikbare categorieën die eens honderden jaren bestonden. Inderdaad, de tijd waarin we nu leven tonen aan dat de opdeling gebaseerd op kleur en ras onhoudbaar is en voor enorme scheuringen binnen moderne samenlevingen zorgt. Met andere woorden, iets dat vroeger bruikbaar was (voor bijvoorbeeld koloniale uitbuiting en uitsluiting) werkt vandaag de dag niet meer en zorgt voor opstand. Dit gaat dus ongetwijfeld veranderen.
Dus voor al die status-quo verdedigers, die ‘racisme is normaal’- of ‘racisme zit in de mens’-roepers (u kent ze wel, die tante, oom of collega) deel dan dit argument met ze en ga er stellig tegenin.
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.