Waarom PvdA en GroenLinks toch willen regeren met Rutte

Het ziet ernaar uit dat PvdA en GroenLinks zullen toetreden tot het nieuwe kabinet onder leiding van Mark Rutte. Waarom willen ze dat eigenlijk? Is het niet vreselijk hypocriet om eerst een motie van wantrouwen tegen Rutte te steunen, om vervolgens met hem een coalitie te vormen? Daar valt inderdaad het nodige op aan te merken. Maar de twee linkse partijen zullen tot de conclusie zijn gekomen dat ieder alternatief erger is.

In de oppositiebankjes plaatsnemen betekent opnieuw vier jaar (of zolang als de regeerperiode duurt) niets in de melk te brokkelen hebben. Oppositiepartijen kunnen wel moties en amendementen indienen, maar die halen alleen een meerderheid als de regeringsfracties het goedvinden. Verder staan oppositiefracties aan de zijlijn. Ze mogen hard roepen dat het allemaal anders moet, maar enige invloed op dat proces hebben ze niet.

Bovendien is het altijd maar afwachten of de kiezers na vier jaar hun principiële houding belonen. De PvdA (op 17 maart op negen Kamerzetels blijven steken na de grootste verkiezingsnederlaag aller tijden) en GroenLinks (zes zetels verlies) hebben daarmee recentelijk geen prettige ervaringen opgedaan.

Ook nieuwe verkiezingen bieden geen perspectief. Om te beginnen is het zeer de vraag of die überhaupt zullen plaatsvinden, want tot dusver wil een ruime Kamermeerderheid dat niet. En áls het al gebeurt zal de VVD volgens alle peilingen opnieuw als veruit grootste eindigen, terwijl links het nogmaals slecht zal doen. Niet iets om naar uit te kijken dus. Een minderheidskabinet zou een uitkomst kunnen bieden, omdat de oppositie dan wel een zekere macht heeft. Maar dat zo’n minderheidsregering aantreedt is onwaarschijnlijk. In elk geval kunnen partijen die er niet aan deelnemen de komst ervan niet afdwingen. Over fantasieoplossingen, zoals een VVD-loze coalitie van zeven partijen onder leiding van D66-leider Sigrid Kaag, hoeven we het hier denk ik nauwelijks te hebben.

Blijft over: zelf regeren. Misschien met tegenzin, maar andere opties zijn er niet. Daar komt bij dat de omstandigheden het naar verwachting wat minder onaantrekkelijk maken om op het pluche plaats te nemen. Drie van de vijf potentiële regeringspartijen – namelijk PvdA, GroenLinks en D66 – zullen over veel dingen min of meer hetzelfde denken (klimaat, EU, immaterieel beleid). Als het gaat om de sociaaleconomische koers neigt D66 meer richting VVD en CDA, maar er zijn wellicht toch enkele nuanceverschillen.

Rutte zal zeker niet staan te springen om twee linkse broederpartijen (PvdA en GroenLinks dus) in zijn kabinet te verwelkomen. Maar door alles wat er de afgelopen weken is gebeurd zal hij vermoedelijk niet al te hoog van de toren kunnen blazen. Hij mag al blij zijn dat hij weer premier wordt. Heel veel inhoudelijke eisen zal hij wel niet kunnen stellen.

Of het CDA ook meedoet met Rutte IV is nog onduidelijk. Partijleider Wopke Hoekstra durft het vooralsnog niet aan de ziek thuiszittende Held des Vaderlands Pieter Omtzigt te bruuskeren. Zou er een schisma ontstaan in het CDA, dan heeft Hoekstra een groot probleem. Het staat echter lang niet vast dat Omtzigt het zover zal laten komen. Hij is sinds 2003 (met een korte onderbreking) CDA-Kamerlid. In al die tijd heeft hij zich niet ontpopt als een opstandige breker, maar zich juist steeds geschikt naar de partijlijn. Tot vervelends toe is hij vergeleken met een pitbull die wel blaft maar nooit doorbijt. Zou hij dat deze keer wel gaan doen? Hoekstra, die via whatsapp, telefonisch en misschien ook wel lijfelijk contact met Omtzigt heeft, waagt het tot dusver niet de gok te nemen. Maar dat Wopke dolgraag wil gaan regeren, daarover hoeft geen enkele twijfel te bestaan.

Mijn inschatting is dat Rutte IV (met VVD, D66, CDA, PvdA en GroenLinks dus) er uiteindelijk wel zal komen. Of het de rit zal uitzitten, met parlementaire enquêtes over het toeslagenschandaal en de coronacrisis in het verschiet, weet uiteraard niemand. De kans lijkt me niet zo groot.