Waarom mogen cis mannen wel hun borsten laten weghalen en trans mannen niet?

De afgelopen dagen is een artikel van de New York Post viraal gegaan. De titel: “Ontmoet de mannen die borstverkleiningen nemen — nu de populairste vorm van plastische chirurgie onder mannen in de Verenigde Staten”.

Het artikel gaat over mannen met veel borstweefsel. Je hoort er niet vaak over, maar borstgroei bij mannen komt heel veel voor. Meer dan de helft van de mannen krijgt er in hun leven mee te maken. In veel gevallen zie je het amper of gaat het vanzelf weer weg, maar in andere gevallen kan het wel erg opvallen. Bij sommige mannen kan dit borstweefsel ook erg “vrouwelijk”-ogende vormen aannemen. Dit kan bij sommige mannen leiden tot vervelende gevoelens en ervaringen. Daarom kiezen steeds meer mannen met zichtbaar borstweefsel ervoor om dit te laten verwijderen.

In het artikel komen mannen aan het woord die dit hebben laten doen. Ze vertellen hoe hun borstweefsel hen diep onzeker maakte en hoe ze zich vervreemd voelden van hun lichaam. Hoe ze altijd hun lichaam bedekten, hoe het hen sociaal in de weg zat en hoe het tot mentale gezondheidsklachten leidde. En ze vertellen hoe bevrijdend het was om dat borstweefsel eindelijk te laten verwijderen. Hoe ze er zelfverzekerder en gelukkiger van werden, en hoe hun hele leven erdoor is verbeterd.

Ik ben blij voor deze mannen. Ik begrijp heel goed dat overmatig borstweefsel bij sommige mannen tot diep pijnlijke gevoelens en ervaringen kan leiden, en ik ben blij dat zij hier hulp voor kunnen krijgen. Afgaande op hoe populair de behandeling is, lijken veel mensen die mening met mij te delen.

Echter, als je een beetje bekend bent met de ervaringen van transgender personen, dan sla je misschien net als ik, en veel mensen online, ook met je hoofd op tafel. Want waarom mogen cis[1] mannen wel hun borsten laten weghalen, maar trans mannen niet?

Veel transgender mannen hebben ook te maken met diep pijnlijke gevoelens en ervaringen vanwege hun borsten. Het is voor veel van hen een lichaamsdeel waarvan zij tot in hun diepste weten dat het niet bij hen hoort, en wat hen in veel aspecten van hun leven in de weg kan zitten. Bij veel trans mannen leidt dit ook (mede) tot mentale gezondheidsklachten. Voor veel trans mannen is een mastectomie een essentiële vorm van zorg die hen (beter) in staat stelt om hun leven te leiden als hun ware zelf. Maar als zij aangeven dat ze een mastectomie nodig hebben, krijgen ze te maken met veel meer weerstand en obstakels.

De weg naar zorg voor cis mannen en trans mannen
Voor cis mannen is de behandeling relatief makkelijk te krijgen. De behandeling is niet alleen populair in de Verenigde Staten: in Nederland gebeurt het ook veel. Eén zoekopdracht online geeft je een lange lijst met klinieken die borstverkleiningen en mastectomieën voor cis mannen aanbieden, veel van hen met voor- en nafoto’s van eerdere cliënten. Het proces is verder vrij eenvoudig. Je meldt je aan bij een kliniek, je hebt een gesprek met de arts en vaak kan daarna de behandeling vaak al plaatsvinden. Zo simpel is het.

Vergelijk dat met de situatie voor trans mannen. Als zij een mastectomie nodig hebben, dan moeten ze door een eindeloze reeks aan hoepels springen.

Trans mannen die een mastectomie nodig hebben, moeten eerst het traject van de transgenderzorg in. Dat betekent dat je eerst jaren moet wachten: op dit moment lopen de wachtlijsten in de volwassen transgenderzorg op tot vijf jaar(!). Als je na al die jaren eindelijk aan de beurt bent, moet je een verplichte reeks gesprekken voeren met een psycholoog. In die gesprekken moet je in feite bewijzen dat je wel “echt” trans bent, dat je deze behandeling wel “echt” nodig hebt en dat je je transitie wel “aankan”, ook als je al lang en breed zeker weet dat dit voor jou een juiste en nodige stap is. Is het team bij jouw kliniek niet overtuigd, dan moet je eerst nóg meer hoepels door tot ze dat wel zijn. Als je daar doorheen bent en groen licht hebt, dan moet je opnieuw wachten tot je aan de beurt bent bij de chirurg, daar een intake doen en dan, als je geluk hebt, kun je eindelijk een mastectomie krijgen. En dit is een ideale versie: veel trans mannen krijgen in hun traject te maken met nóg meer tussenstappen en eisen.

Was dat veel om te lezen? Kun je nagaan hoe het voelt voor de trans mannen die deze zorg proberen te krijgen. Zorg die ze keihard nodig hebben, maar waar ze vrijwel altijd jaren voor moeten knokken. Want ja, nogmaals: inclusief het wachten kost dit hele traject jaren.

En dan we hebben het nog niet eens gehad over hoe andere mensen over mastectomieën bij trans mannen denken. Als trans man moet je constant je keuze verdedigen tegenover de rest van de wereld. Mensen blijven eeuwig op je inpraten met vragen of je het wel “écht zeker weet” en of je er geen “spijt van krijgt”, hoe vaak je mensen ook verzekert van niet. Als je autisme of depressie hebt, dan moet je constant bewijzen dat je ervaring niet daardoor komt. Je zelfbeschikking en handelingsbekwaamheid worden constant in twijfel getrokken. En dan heb je natuurlijk ook nog de transfobe roeptoeters die krijsen over zogenaamde “verminking” en “indoctrinatie” en dat soort onzin.

En dit soort vooroordelen komen van alle kanten. Van behandelaren, maar ook van familie, collega’s, willekeurige mensen uit je omgeving, wildvreemde mensen op sociale media, mensen aan talkshowtafels en in kranten, Tweede Kamerleden, enzovoort. Als een trans man iets wil met zijn lichaam, dan lijkt iedereen er wat van te moeten vinden, zelfs al hebben ze er helemaal niets mee te maken. En heel erg vaak is dat ‘iets’ een negatief vooroordeel waarmee trans mensen worden gedemoniseerd of waarmee wordt geprobeerd om trans mannen van de behandeling te weerhouden.

Zorg gelijk en toegankelijk voor iedereen
Laat me nogmaals duidelijk zeggen: ik begrijp heel goed dat te veel borstweefsel hebben voor veel mannen heel vervelend en belemmerend kan zijn. Daarom is het belangrijk dat deze zorg voor hen beschikbaar is. Sterker nog: het moet nog beter toegankelijk worden dan het nu is, ook voor cis mannen. Voor cis mannen worden borstverkleiningen bijvoorbeeld bijna nooit vergoed door de zorgverzekering, waardoor de behandeling voor veel mannen onbetaalbaar is. Wat mij betreft moet het wel vergoed worden. Elke man die een borstverkleining of mastectomie nodig heeft, moet dat op een laagdrempelige en toegankelijke manier kunnen krijgen.

Maar als ik zeg ‘elke man’, dan bedoel ik ook elke man. Dus cis mannen en trans mannen.

Want het is onverdedigbaar dat cis mannen, als ze het geld hebben, hun borsten zo kunnen laten verkleinen of verwijderen, terwijl trans mannen jarenlang door ontelbare, vaak kromme hoepels moeten springen en zich hun hele leven tegen de wereld moeten verdedigen. Trans mannen zijn perfect in staat om keuzes te maken over hun eigen lichaam, net als cis mannen. Deze zorg is voor veel trans mannen onmisbaar. Zij moeten het dan ook zonder onnodige obstakels en tussenstappen kunnen krijgen, net als cis mannen nu al kunnen.

Dit geldt trouwens allemaal ook voor non-binaire personen en vrouwen. Want ook veel van hen hebben borstverkleiningen en mastectomieën nodig, en ook zij lopen daarbij op tegen onnodige obstakels, lange wachtlijsten, vooroordelen en weerstand. Terwijl ook zij volledig in staat zijn om over hun eigen lichaam te beslissen. Jouw ervaring met je lichaam en je gender, en of je een bepaalde ingreep nodig hebt om beter je leven als jezelf te kunnen leven, dat is een persoonlijke kwestie. De zorg die je daarvoor nodig hebt moet laagdrempelig en toegankelijk zijn, en verder heeft niemand iets over jouw identiteit en zorgvraag te vinden behalve jij.

Genderbevestigende zorg, zoals borstverkleiningen en mastectomieën, is van groot belang. Maak dit daarom op dezelfde manier toegankelijk voor iedereen: vergoed, gebaseerd op zelfbeschikking en zonder onnodige hobbels en obstakels. Of je nou een cis man bent, een trans man of helemaal geen man: gelijke zorg voor iedereen.

[1]Cis, kort voor cisgender, is een term voor mensen die zich identificeren met het geslacht dat hen bij de geboorte is toegewezen. Dus als de arts bij de geboorte zei: “Het is een jongen”, en die persoon identificeert zich ook als jongen of man, dan is die persoon een cis man. Versimpeld gezegd is cisgender dus een term voor iedereen die niet onder de transgender-paraplu valt.