Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Waarom het (weer) tijd is voor een kabinet van sociale rechtvaardigheid

  •  
02-02-2021
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
137 keer bekeken
  •  
verschillen

© cc-foto: Arek Socha

We zien een giftige mix ontstaan tussen de gevolgen van de coronapandemie, al langer bestaande verschillen en nieuwe technologie.
Het beloven onstuimige jaren twintig te worden. Wetenschappers en planbureaus waarschuwen dat de coronapandemie sociaaleconomische verschillen versterkt en maatschappelijke ongelijkheid verdiept, tussen mensen met en zonder veilig sociaal vangnet, en mensen met en zonder economische bescherming.
De pandemie versterkt daarmee een trend die al jaren zichtbaar is: die van scherper wordende scheidslijnen in onze samenleving. Op de arbeidsmarkt en de woningmarkt, in de zorg en het onderwijs, bij de digitalisering en de klimaattransitie, en in het functioneren van onze democratie. Er tekent zich een hoogopgeleide bovenlaag af in Nederland, met goed werk, huisvesting, inkomen en kapitaal, en een lageropgeleide onderlaag, zonder deze middelen. Het bracht het Sociaal Cultureel Planbureau er in 2014 al toe te spreken van ‘gescheiden werelden’, waarbij zelfs de beladen term ‘sociale klasse’ viel.
En het coronavirus is niet de laatste fundamentele verandering waartoe we ons de komende jaren moeten zien te verhouden. De klimaattransitie en de verdere technologisering, robotisering en digitalisering van de samenleving gaan diepgaande invloed hebben.
We zien dus een giftige mix ontstaan tussen de gevolgen van de coronapandemie, al langer bestaande verschillen en nieuwe technologie. Er is alle reden om aan te nemen dat deze situatie ook grote politieke gevolgen heeft. Eind 2018 beschreef de Staatscommissie parlementair stelsel hoe vertrouwen in de politiek mede afhankelijk is van bezit van economisch en sociaal kapitaal. ‘Bijna 30% van de bevolking vertrouwt de politiek niet, stemt niet of twijfelt sterk.’ Dit dwingt tot overpeinzing. Wat vinden we een rechtvaardige verdeling van kansen en welvaart in deze onstuimige tijd?
There is no alternative Het is precies deze vraag die de afgelopen decennia naar de randen van ons politieke debat is gedrukt. Enerzijds doordat onze politiek technocratischer is geworden. Sinds de entree van de nieuwe zakelijkheid in de jaren tachtig van de 20 e eeuw, is politiek sluipenderwijs verworden tot het zo goed en efficiënt mogelijk managen van problemen. Expertise en ethiek raakten in disbalans. Het was de geboorte van het there is no alternative -denken, waarin politieke opvattingen plaatsmaakten voor de oplossingen van ‘professionals’, die met ‘interventies’ beter in staat zouden zijn langetermijnbelangen te behartigen. Anderzijds speelde het toenemende geloof in markten en ‘de burger als consument’ een rol, ook wel omschreven als ‘de neoliberale draai’. Het privatiseren of op afstand plaatsen van overheidsdiensten zou de efficiëntie ten goede komen, en daar zou uiteindelijk iedereen van profiteren.
Zware taak voor nieuw kabinet Het einde van dit tijdperk is in zicht, maar vanzelf gaat dat niet. De kabinetten van de jaren 2020 – te beginnen met het kabinet dat aantreedt na de verkiezingen van 17 maart – wacht een zware taak om de vraag wat we rechtvaardig vinden weer terug te brengen naar het hart van onze politiek.
Het is niet voor het eerst dat Nederland worstelt met een nieuwe tijd. In 1897 trad het ‘kabinet der sociale rechtvaardigheid’ aan van liberaal Nicolaas Pierson, eveneens een tijd van groeiende maatschappelijke verschillen, veroorzaakt door jaren van gedateerd laissez-faire denken en een economie die zich razendsnel ontwikkelde door technologische innovaties. In slechts vier jaar tijd maakte het kabinet goed wat jaren was blijven liggen, onder meer met een woningwet, een gezondheidswet, een leerplicht en een ongevallenwet.
Het zou goed zijn als we ons – in aanloop naar de komende verkiezingen en gedurende de kabinetsformatie – laten inspireren door Pierson en zijn ministers. Het is er, 124 jaar later, de hoogste tijd voor.
Deze bijdrage is een ingekorte versie van de inleiding uit het deze week verschenen boek ‘Naar een nieuw kabinet van sociale rechtvaardigheid. Een programma van urgentie voor arbeid, technologie, wonen, onderwijs & democratie in een nieuwe tijd‘ (Boom Amsterdam).
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (31)

Ch0k3r
Ch0k3r3 feb. 2021 - 12:37

"Wat vinden we een rechtvaardige verdeling van kansen en welvaart in deze onstuimige tijd?" Ik dacht dat D66 het niet interessant vond wat 'wij' vinden en daarom elke vorm van referenda heeft afgeschaft. En je maar afvragen waarom de burger steeds minder vertrouwen heeft in de politiek.

Petra Privacy
Petra Privacy2 feb. 2021 - 17:58

Dan mag D66 wel een keer beseffen en daar naar handelen dat er vorig jaar 3 moties zijn aangenomen in de Eerste Kamer over het bevriezen van de huurverhoging. Maar de eigen minister, mevr. Ollongren heeft daar niets mee gedaan en dus honderdduizenden huurders in de steek gelaten. De SP is duidelijk wel een geschikte partij voor het vormen van een modern woonbeleid, voor huurders en kopers. Als een minister 3 moties van de Eerste Kamer negeert, dan mag ze wat anders gaan doen. En het dossier toeslagenaffaire laat zien welke kennis de SP heeft als het gaat om het fiscale beleid van dit land. Voor het moderniseren van de belastingdienst en het ontwerpen van beleid tegen etnisch profileren door overheidsinstanties. En vandaag is ook bekend geworden dat er genoeg steun is in de Tweede Kamer voor een initiatiefnota van dhr. Jasper van Dijk van de SP en dhr. Peters van het CDA. Voor het behouden van de sociale werkvoorziening voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dat gaan in het volgende kabinet sociale ontwikkelbedrijven worden. Daarmee worden honderdduizenden mensen die een sociale vorm van werk nodig hebben weer van een toekomst voorzien. Dat noemen we bij de SP sociaal en positief beleid, het investeren in mensen, middelen en mogelijkheden.

The Apple
The Apple2 feb. 2021 - 17:52

"Sinds de entree van de nieuwe zakelijkheid in de jaren tachtig van de 20e eeuw, is politiek sluipenderwijs verworden tot het zo goed en efficiënt mogelijk managen van problemen." Economische problemen, niet maatschappelijke problemen. Je kunt zelfs spreken van een tegenstelling, want het zo efficiënt mogelijk managen van het economische probleem blijkt grote maatschappelijke problemen te veroorzaken. Aangezien de economie ten dienste zou behoren te staan van de mens is dat een belangrijke constatering. De vraag rijst waarom het wetenschappelijk bureau van D66 er 40 jaar voor nodig heeft gehad om dat te constateren en nu een liberaal van 127 jaar geleden aanhaalt om een visie op de toekomst te formuleren, die allesbehalve helder is en eigenlijk niet werkelijk ontsnapt aan de constatering dat alles anders moet. Dat laatste is zeker waar, maar de rest schept weinig vertrouwen.

Sonic2
Sonic22 feb. 2021 - 15:50

Ik zou het veelomvattender willen aanpakken. We zijn nu in 2021. Hopelijk is de Corona pandemie snel ten einde en dan moet je denk ik je in het leven van een 3 of 4 jarige verplaatsen. Of van een 5 tot 10 jarige. Dan wil ik het dus veel groter en verder door trekken. We moeten naar een eeuw van sociale rechtvaardigheid toe. Ook ik dacht dat je dit huidige systeem wel socialer kan maken. Dat je het huidige systeem kon bijschaven. En daar waren hier en daar aanknopingspunten voor. Dit is geen kwestie van eindeloos navel staren en van echt benoemen. En dan moet ik zeggen dat ik er ook naast zat en de enorme impact van overheid beleid heb onderschat de laatste 30 a 40 jaar. De toeslagen affaire is daar het beste voorbeeld van. We hebben nog ongeveer 80 jaar in deze eeuw en we moeten nooit meer doorgeslagen fraude bestrijding hebben. Nooit meer doorgeslagen marktwerking. Nooit meer een regime in de bijstand of in welke plek in de sociale zekerheid dan ook. Nooit zinloze bezuinigingen die alleen maar schade aanrichten. En we moeten de armoede en ongelijkheid de komende 80 jaar flink aanpakken. Daarboven op komen natuurlijk nog andere heel belangrijke dingen. Maar als je denkt dat het tijd wordt voor een kabinet van sociale rechtvaardigheid dan is dat weinig ambitieus. Minimaal een generatie. En maximaal een eeuw. De toeslagen affaire is de druppel. Het roer moet om. En nooit meer terug. Nooit meer dit dwang beleid. Nooit meer doorgeslagen algoritmes. Er is met de toeslagen affaire echt een hele duidelijke lijn overschreden. Laat het de opmaat zijn voor grote verandering. Wellicht komt die er niet meteen. Maar het moet wel het einddoel zijn.

1 Reactie
Aart van de aap
Aart van de aap2 feb. 2021 - 19:27

En dan moet ik zeggen dat ik er ook naast zat en de enorme impact van overheid beleid heb onderschat de laatste 30 a 40 jaar. De toeslagen affaire is daar het beste voorbeeld van. Goed dat je het eerlijk toegeeft.

Winterdepressie
Winterdepressie2 feb. 2021 - 15:15

Het wetenschappelijk bureau van D66? Is dat zoiets als Schrödinger's politieke agenda? Totdat je het beleid meet, weet je niet of D66 voor of tegen het beleid is?

Aart van de aap
Aart van de aap2 feb. 2021 - 12:59

Dus D66 gaat nu niet meer in zee met de VVD en het CDA ? D66 verbind zich nu met de SP, de PVDA en GL ? Nee hé D66 is een oppertunistisch partijtje. Ze waaien met alle winden mee.

4 Reacties
vdbemt
vdbemt2 feb. 2021 - 14:40

Tot andere inzichten komen, of inzien dat je, wat je altijd al wilde, met de VVD niet zult bereiken, is niet automatisch opportunistisch. Mijn inschatting is inderdaad dat D66 niet zo gauw meer met de VVD in zee zal gaan. CU trouwens ook niet. Maar in 1 ding heb je gelijk: de VVD houdt tenminste vast aan haar kapitalistische beleid van de klasse-samenleving waarin het institutionele racisme binnen de overheid lekker heeft kunnen groeien.

Aart van de aap
Aart van de aap2 feb. 2021 - 14:56

D66 gaat niet in zee meer met de VVD ? Ik denk dat ze meer gemeen hebben met de VVD, dan met de SP D66 is de cultureel progressieve versie van de VVD. Economisch zijn beide partijen even schandalig. D66 is een iets hippere VVD

vdbemt
vdbemt2 feb. 2021 - 16:57

@Aart. Ik zeg "niet zo gauw meer". Zeker, D66 is ook rechts. Maar met Kaag zijn er wel een paar wezenlijke verschillen, vooral gekenmerkt door menselijkheid.

Aart van de aap
Aart van de aap2 feb. 2021 - 19:24

eerst zien, dan geloven

Dronevliegenier
Dronevliegenier2 feb. 2021 - 12:33

'economisch en sociaal bezit' De gemeente Rotterdam laat regelmatig bellen naar alleenstaande uitkeringsgerechtigden. Eenzaamheid bovenop een krappe beurs is heel deprimerend.

Ivan61
Ivan612 feb. 2021 - 12:30

Is D66 nu SP aan het worden? Waarom gaan zij niet onderzoeken wat zij allemaal kapot gemaakt in afgelopen 25 jaar? Zij hebben vaak in de regering gezeten. Wij hebben niet grotere regering nodig, wij hebben verstandige regering nodig die naar burger luistert en dient. Dat is helemaal niet ingewikkeld. Al die wetenschappelijke onderzoeken hebben weinig nut in praktijk. De schade is te groot omdat mens wegbezuinigd is. Leraren te kort, politie te kort, rechters te kort. Hoe kan dat? Wie naar de programma Klassen gekeken heeft weet genoeg. Hoe willen zij deze probleem oplossen? Binnen een jaar bedoel ik. Wie kan garanderen dat Groningen uitbetaald wordt binnen half jaar? De slachtoffers van toeslagenaffaire ook. Wie kan garanderen dat de overheden nooit meer eigen burgers misbruikt? Wie kan garanderen dat een ambtenaar niet zo maar de inkomsten van een burger op nul zet? Ga met jongeren gesprek aan en richt alles naar hun wensen. Zij zijn de toekomst en wij moeten er voor zorgen dat deze veilig wordt. Als de regering nog groter wordt is de kans op machtsmisbruik groter. Nee dank u.

5 Reacties
Aart van de aap
Aart van de aap2 feb. 2021 - 13:18

Waarom gaan zij niet onderzoeken wat zij allemaal kapot gemaakt in afgelopen 25 jaar? Zij hebben vaak in de regering gezeten Ja, precies, dat. Gaat D66 nu ineens doen alsof ze al die tijd al de SP waren ? Wat heb je al die tijd dan gedaan, D66 ? Met Pechtod etc, weet je dat nog ? Ken je die nog ? Die was akelig zeg. Bah ! D66 was gewoon niet heel anders dan de VVD. Een meeloper van de VVD tirannie. We zijn het niet vergeten Wij hebben niet grotere regering nodig, wij hebben verstandige regering nodig die naar burger luistert en dient. Dat is helemaal niet ingewikkeld. We hebben eigenlijk geen regering nodig Een regering luistert per definitie niet naar haar bevolking. Daar is het een regering voor. Een regering luistert naar geld, belangen, macht, invloedssfeer. Meer niet. Of het nou een rode of een neoliberale regering is.

Sonic2
Sonic22 feb. 2021 - 15:56

Bereid je voor op nog 6 weken van dit soort stomende links retoriek. D66 zal proberen SP/GL en PvdA buitenom te passeren en we weten hoe het in 2006 is afgelopen. Kaag heeft inmiddels wel door dat de D66 kiezers niet op VVD en CDA zitten te wachten en al helemaal niet op CU. Daarom moest Klaver erbij en anders wel Asscher of toen nog Roemer in 2017. Als stootkussen. Pechtold heeft natuurlijk vanaf 2006 zijn electorale succes gebouwd op wankele fundamenten. Het D66 succes is een huis wat gebouwd is op een fundament van zwevende kiezer. Dus dat D66 bang is voor een 2006 scenario is heel realistisch. Het kunnen er 12 worden in Maart. Het kunnen er ook zomaar 6 worden en ik denk dat 3 ook realistisch is. Zeker als de linkse kiezer zich massaal achter 1 partij gaat scharen. D66 praat vooral links en als je dat in de regering niet doet ben je nogal kwetsbaar. Maar dat is een open deur.

vdbemt
vdbemt2 feb. 2021 - 17:01

@Aart "D66 was gewoon niet heel anders dan de VVD. Een meeloper van de VVD tirannie." Precies. Net als CDA, PVV in Rutte I (en ondanks het ogenschijnlijk felle tegenwoord, in stemgedrag nog steeds) PvdA in Rutte II, en in Rutte III ook CU. Meelopen met de VVD en haar VVD-beleid. Dat moest maar eens anders, toch?

Aart van de aap
Aart van de aap2 feb. 2021 - 19:27

Het is verkiezingstijd Dus nu zijn ze ineens allemaal de SP En als ze dan straks regeren, is men weer 'gewoon' een VVD. Een uitvoerende tak van het VVD gajes. Mensen laten zich zo makkelijk oplichten, in Nederland. Hoe komt dat toch ? De oudere generaties zijn wel naïef hoor. Die hebben de sociaal democratie nog meegemaakt. Die denken, het zal wel goed zitten allemaal

vdbemt
vdbemt3 feb. 2021 - 9:58

@Aart van de aap. " Het is verkiezingstijd. Dus nu zijn ze ineens allemaal de SP. En als ze dan straks regeren, is men weer ‘gewoon’ een VVD. Een uitvoerende tak van het VVD gajes." Dat is inderdaad de praktijk van de afgelopen 10 jaar Rutte. En als er dan een partij is die zich wel aan haar principes houdt, zoals GRL bij Rutte II, wordt die door deze principelozen in de hoek getrapt van 'geen verantwoordelijkheid willen nemen'.

JaapBo
JaapBo2 feb. 2021 - 11:22

Goed dat D66 deze analyse maakt, maar tegelijk jammer dat ze niet ver genoeg gaan. Wat giftig is is vooral dat de mens steeds meer in dienst gesteld wordt van de economie, en de economie in dienst van de financiële sector. Dit moet juist andersom. De mens hoort centraal te staan, de economie moet zo ingericht worden dat deze de mens (o.a. sociale rechtvaardigheid) dient, en de financiële sector moet de economie dienen. Het CETA-verdrag is typisch een verdrag dat de prioriteiten precies verkeerd om stelt. Sigrid Kaag gaat vol voor dit verdrag. Waarom?

vdbemt
vdbemt2 feb. 2021 - 10:27

"Het bracht het Sociaal Cultureel Planbureau er in 2014 al toe te spreken van ‘gescheiden werelden’, waarbij zelfs de beladen term ‘sociale klasse’ viel." Dus zo'n beetje na de eerste 4 jaar Rutte. Wat zien we na de volgende 6 jaar Rutte? Een toeslagenaffaire, als topje van de ijsberg, dat dit alleen maar is toegenomen. In plaats van, na signalering in 2014, er iets aan gedaan te hebben.

1 Reactie
vdbemt
vdbemt2 feb. 2021 - 10:28

Knap, dat je dan weet te zeggen: ik had er geen persoonlijke bemoeienis mee.

Frans Cobben
Frans Cobben2 feb. 2021 - 10:21

Kan alleen de Grote Overheid (volmaakte) sociale "gerechtigheid" maken en "vergroten"? Terug naar staatsplanning, dirigisme en een centraal-geleide economie? Open markten geven nieuwe kansen, ook aan kwetsbare mensen!

5 Reacties
JaapBo
JaapBo2 feb. 2021 - 11:26

Open markten geven vooral kansen aan kapitaalkrachtigen. Juist kwetsbare mensen zijn op markten de pineut. Zonder remming leidt de markt tot steeds meer ongelijkheid, en uiteindelijk ook tot minder economische groei.

LaBou
LaBou 2 feb. 2021 - 11:58

"Open markten geven nieuwe kansen, ook aan kwetsbare mensen!" Dat is wel gebleken, da afgelopen 10 jaar. Jonge, jonge, wát een kansen voor die kwetsbare mensen. Ze gingen eerder onder de bus, de een na de ander.

gimli55
gimli552 feb. 2021 - 12:05

@Frans Wanneer, waar en wie heeft in de vrije markt economie voor een verbetering gezorgd. Nergens, nooit en niemand heeft in de open markt kwetsbare mensen geholpen. Er is een heel grote beleidsruimte tussen een communistisch, of centraal geleide economie en de huidige "vrije markt" economie, waar een kleine groep het veel beter heeft en een grote groep al 40 jaar wacht op enige groei in hun besteedbaar inkomen. Neoliberaal rechts schermt altijd met uitersten om niets te doen, om de satus quo van stilstand te propageren. Het behoud van een falend systeem, met excessen als onbehoorlijk bestuur, ongekend onrecht en institutioneel racisme en discriminatie.

Tom Lucassen
Tom Lucassen2 feb. 2021 - 12:50

Open markten hebben hun failliet wel aangetoond de afgelopen decennia.

Karingin
Karingin2 feb. 2021 - 19:12

Neoliberaal rechts is lui, egoïstisch en nog dom ook. Ze denken o.a. dat systemen een soort onveranderlijke natuurwetten zijn

Hanvander Horst
Hanvander Horst2 feb. 2021 - 10:20

Uit mijn hart gegrepen.

3 Reacties
frankie48
frankie482 feb. 2021 - 11:07

Wel een welkome conclusie zonder dat de 'sociaalliberalen' zelf het boetekleed willen aantrekken. https://www.wrr.nl/adviesprojecten/maatschappelijke-scheidslijnen

GHS
GHS2 feb. 2021 - 13:45

Han, noem mij een land, waar sociale gerechtigheid is (en hoe gaat het daar dan?)

Karingin
Karingin2 feb. 2021 - 19:09

Ach...dus omdat er nergens sociale gerechtigheid is, moet je er maar helemaal niet meer naar streven. Als iedereen zo dacht leefden we nog in grotten