Waarom het gevaarlijk is programma’s met Thijs Römer van de buis te halen

De vijand is divers. Die bestaat niet alleen uit benepen mensjes met macht maar vooral ook uit activisten die op de sociale media en soms op straat hordes vormen om woord, beeld en geluid te verbieden.

Vanochtend kwam in het Mediaforum van NPO Radio 1 het besluit van de Publieke Omroep aan de orde één aflevering van de serie Kamp Koekieloekie niet meer uit te zenden: Thijs Römer komt erin voor en die is – zoals algemeen bekend – veroordeeld vanwege zwaar seksueel getinte en dus ongeoorloofde communicatie met veertienjarige fans.

Op de radio konden ze wel begrip opbrengen van deze maatregelen. Tegelijkertijd zag men een gevaar: het kwam wel heel dicht in de buurt van censuur. En eigenlijk werden de onschuldige medespelers van Römer ook uit de lucht gehaald.

Inderdaad, op deze manier wordt Thijs Römer om zijn misdrijf besmettelijk. De kwaliteit van het gebodene doet er niet meer toe en evenmin het feit dat het anderen waren die voor het uit de markt gehaalde geestesproduct tekenden. Die kun je moeilijk ook straffen.

Er is echter een tweede argument dat de doorslag geeft: kennelijk wordt het publiek te dom geacht om een onderscheid te kunnen maken tussen een voorstelling of een ander artistiek product en de het dagelijks leven van de makers. De redenering gaat zo: als Römer smerige mailtjes en foto’s stuurt naar veertienjarigen, dan wordt daarmee automatisch alles waarin hij verschijnt, wordt daarmee pedofilie in de ogen van de kijkers gebagatelliseerd. Wij moeten burgers beschermen tegen de minste suggestie dat ze zelf ook de verkeerde kant op kunnen gaan. Want tot een gezonde oordeelsvorming zijn zij niet in staat. De autoriteiten wel. Nu zal de tegenwerping luiden: maar Kamp Koekieloekie is een kinderprogramma. Nou en? In dat geval zijn er altijd de ouders die duiding horen te geven.

Het is clichématig nu aan te komen zetten met het voorbeeld van Louis-Ferdinand Céline. Deze Franse auteur schreef met Reis naar het einde van de Nacht een van de grootste meesterwerken uit de wereldliteratuur. Als je wilt weten hoe het voelt aan het front in Oekraïne moet je daarvan het eerste hoofdstuk lezen.

Deze Céline was een geheide antisemiet en nazi-sympathisant. Hij bleef dit tot zijn laatste snik ruim na het eind van de Tweede Wereldoorlog. In een ander meesterwerk, Van het ene slot naar het andere, beschreef hij het leven van Franse collaborateurs die met de vluchtende Duitse bezetters de wijk genomen hadden naar Duitsland. Lekkere jongen. Moeten wij daarom verhinderd worden hem te lezen? En de volksschrijver Gerard Reve? In zijn werken zijn  passages te vinden over minderjarige jongens en wat je met deze schepselen Gods  allemaal kunt doen. 

Geen mens denkt er (nog?) over Celine of Reve op de index te zetten. Laat staan het werk van Nabokov om zijn Lolita.

Toch hebben wij de laatste film van Roman Polanski, J’accuse, niet in de bioscopen gezien. De exploitanten vrezen demonstraties van boze feministen omdat de gelauwerde regisseur in de jaren zeventig seks had met een 13- en een 14-jarige. Daarom is de film in Nederland alleen online uitgebracht.

Polanski heeft ontkend maar accepteerde destijds wel een schikking.

J’accuse gaat over de Franse inlichtingenofficier Picqart, die het opneemt voor de ten onrechte wegens verraad veroordeelde kapitein Alfred Dreyfus, die vooral vanwege zijn joodse afkomst als verdachte in beeld was gekomen. Het is een meesterwerk, meent niet alleen the Guardian, die een recensie afsloot met de regel the longer you look at it the more impressive it grows.

Dat werd de bioscoopbezoeker onthouden. Polanski is een risicofactor geworden want activisten denken net als de NPO-bureaucraat, die een aflevering met Thijs Römer erin wegsloot, dat andere mensen niet in staat zijn het verschil te maken tussen de kunst en de overige handelingen van iemand die filmt, schrijft, toneel speelt, danst of muziek maakt.

De vijand is divers. Die bestaat niet alleen uit benepen mensjes met macht maar vooral ook uit activisten die op de sociale media en soms op straat hordes vormen om woord, beeld en geluid te verbieden. Wij zien de laatste jaren daar er steeds meer actie komt tegen het openbaren van werken die geassocieerd kunnen worden met grensoverschrijdend gedrag op het punt van seks of ras. Ook als het niet om de inhoud gaat maar om de reputatie van de maker(s). Over het algemeen begint dat met protest op het internet. Dat wordt dan opgepakt door lieden met macht die een eigen agenda voeren: ze zijn fatsoensrakkers die hun kans schoon zien. Of ze denken aanhangers te kunnen werven. Zo ontstaan er gelegenheidscoalities die willen bepalen wat U mag horen of zien. Omdat U zelf niet in staat bent onderscheid te maken tussen goed en kwaad.

Wij moeten deze mentaliteit – die stoelt op autoritair denken – tot op het bot bestrijden. Momenteel worden van alle kanten democratie en vrijheid aangevallen onder het mom van allerlei moois, waaronder zelfs de emancipatie van onderdrukte groeperingen.

Maar je bevrijdt niet door zelf te onderdrukken. Eis van de valse profeten die nu censuur bepleiten, dat ze respect opbrengen voor jouw oordeelsvermogen. En besef: dit soort zaken beginnen klein, als een onwillekeurig incident. Dan gaan ze groeien.

De trailer van Polanski’s J’accuse:

Heb je Netflix? Kijk dan naar Polanski’s The Pianist: 

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis www.praatkast.nl/podcasts/het-geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: de talenkennis van de Nederlanders.