Waarom het Concertgebouw niet cancelt, maar zijn geweten volgt

Op 5 oktober 2025 stonden 250.000 mensen op het Museumplein. Een kwart miljoen stemmen die in stilte en woede vroegen om één ding: stop de genocide. Sindsdien is dat plein, midden in Amsterdam, geen neutrale plek meer. Het is morele grond geworden, de plek waar burgers hun geweten uitspreken tegen onrecht. En precies daar, op die heilige as tussen kunst en geweten, besloot het Concertgebouw deze week het jaarlijkse Chanoekaconcert te annuleren. Niet omdat het jodendom niet welkom zou zijn, maar omdat de voorzanger, Shai Abramson, zich openlijk identificeert met het Israëlische leger, de IDF.

Wat vaak onderbelicht blijft: het Concertgebouw heeft het concert niet zomaar geschrapt. De directie vroeg de organiserende stichting eerst om een andere zanger te overwegen, om te voorkomen dat het feest in de huidige context beladen zou raken. Dat verzoek was een poging tot mediation, een gebaar van zorgvuldigheid. Geen verbod, geen censuur, maar een vraag: kan deze viering haar verbindende karakter behouden zonder een militair uniform in de symboliek? Toen daarop geen akkoord kwam, koos de zaal ervoor de samenwerking te beëindigen. Dat detail maakt moreel verschil. Wie zorgvuldig handelt, cancelt niet; die trekt een grens na overleg. En precies dat gebeurde hier.

Juridisch gezien mag het Concertgebouw zo’n keuze maken. Het is een private stichting met publieke functie en mag bepalen wie er optreedt binnen haar muren, zolang dat niet discrimineert op religie of afkomst. De beslissing richtte zich niet tegen het jodendom, maar tegen de zichtbare identificatie van een religieus evenement met een strijdend leger. Dat onderscheid is essentieel. Religieuze vrijheid betekent niet dat elke manifestatie van geloof automatisch buiten kritiek valt, zeker niet als symbolen van geweld deel worden van de viering. De vrijheid van godsdienst eindigt waar die dreigt te veranderen in een viering van macht. Maar moreel gezien is het een zware beslissing. Want in tijden van polarisatie voelt elk “nee” als partij kiezen. En toch is dat precies wat instellingen soms moeten doen: niet omdat ze partij wíllen zijn, maar omdat ze niet langer neutraal kúnnen blijven.

Sinds die historische dag kan het Concertgebouw de wereld buiten zijn ramen niet meer wegdenken. Waar vroeger de kunsttempel stond voor verheffing, ligt nu pal ervoor een plein dat het geweten van de samenleving belichaamt. Daar stonden Joden, moslims, christenen en ongelovigen zij aan zij, niet om elkaar te bevechten, maar om samen te zeggen: genoeg. In dat licht krijgt het besluit van het Concertgebouw een diepere betekenis. Het is geen afstand nemen van een religie, maar van de militarisering van symbolen. Een poging om muziek niet te laten ondersneeuwen door propaganda. Om stilte weer betekenis te geven, juist naast dat plein waar stilte zó luid klonk.

Wie het Concertgebouw nu beschuldigt van “cancelcultuur”, mist dat dit geen daad van uitsluiting is, maar van bescherming. Bescherming van de ruimte waar muziek troost mag bieden, los van politieke vlaggen. Bescherming van een samenleving die, na 5 oktober, hunkert naar morele helderheid. Soms is stilte niet laf, maar gewetensvol. Soms betekent een gesloten deur niet dat iemand wordt buitengesloten, maar dat er binnen een rode lijn is getrokken, dun, maar onwrikbaar. Een lijn die niet scheidt, maar beschermt: tussen kunst en propaganda, tussen geloof en macht, tussen menselijke waardigheid en geweld. En in die zin heeft het Concertgebouw daar, naast het Museumplein waar 250.000 mensen stonden voor vrede, misschien wel precies gedaan wat een instituut hoort te doen in tijden van morele verwarring: niet alles laten klinken, maar zorgvuldig luisteren naar wat er buiten wordt geroepen.