Joop

Waarom een groots akkoord niet heilzaam is

  •  
31-12-2012
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
BNNVARA fallback image
De verschillen met de crisis uit de jaren 80 zijn te groot
Veel mensen pleiten voor een groots akkoord over de aanpak van de crisis. Een soort Akkoord van Wassenaar, net als 30 jaar geleden, in 1982, toen de politiek, werkgeversorganisaties en vakbonden een akkoord bereikten over loonmatiging. Dit akkoord draaide om loonmatiging in ruil voor arbeidstijdverkorting en markeerde een bloeiperiode van het zogenaamde poldermodel. Dit had een gunstig effect op de economie, de werkloosheid daalde, de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven verbeterde en de export steeg aanzienlijk. Kortom, een succesvol recept in een moeilijke tijd.
Zou dit Wassenaar-recept weer werken in de huidige crisis? Helaas niet, daarvoor zijn de verschillen met 30 jaar geleden te groot. Laten we die verschillen tussen toen en nu even puntsgewijs langslopen:
– De crisis uit de jaren 80 van de vorige eeuw was vooral een conjuncturele crisis en hing nauw samen met de oliecrisis van 1979; de huidige crisis is een systeemcrisis die diep geworteld is in ons consumptiegedrag en productiewijze. – De crisis uit de jaren 80 draaide vooral om de hoge werkloosheid en arbeidstijdverkorting, wat toen werd gezien als het ultieme antwoord; in de huidige crisis is de werkloosheid aanzienlijk lager dan verwacht, mede door de groei van de werkgelegenheid in de publieke sector. En nu gaat eerder om arbeidstijdverlenging dan –verkorting. – De samenleving in de jaren 80 was wezenlijk anders, een verticale samenleving die top-down en centraal werd gestuurd, waarbij politiek, werkgevers- en werknemersorganisaties op het toppunt van hun macht waren. De huidige samenleving is horizontaler, diverser en bottom-up, met snel afbrokkelende macht van traditionele instituties, die niet meer het vermogen en vertrouwen hebben om dwingend centraal te sturen. – De huidige systeemcrisis vraagt om systeemvernieuwing, vernieuwing van de traditionele (semi-)publieke stelsels, zoals de zorg, arbeidsvoorziening, woningmarkt, financiële sector en energiesector, op weg naar een nieuw economisch systeem; de jaren 80 crisis draaide juist niet om systeemvernieuwing maar meer om systeembehoud vanuit een conservatieve strategie. – In de jaren 80 draaide het vooral om stabiliteit en vertrouwen, men streefde naar consolidatie en economische stabiliteit vanuit onderling vertrouwen tussen de machtspartijen; momenteel bevinden we ons in een kantelfase, waarbij instabiliteit en turbulentie de boventoon voeren. In zo’n chaotische fase werkt het streven naar stabiliteit juist averechts, daarvoor ontbreekt ook het collectief sturend vermogen.
Kortom, een relatief eenvoudige, maar ingrijpende ingreep à la het akkoord van Wassenaar zou nu niet meer werken en de systeemcrisis zelfs kunnen verergeren. Wat werkt dan wel? Alleen een intelligente veranderstrategie kan ons verder helpen: een strategie voor de lange termijn vanuit het besef dat deze systeemcrisis nog wel 10 jaar kan duren. Vanuit een visie op een nieuwe economie, die schoon, groen en circulair is en gericht op de hervorming van onze maatschappelijke stelsels. Vertaald in grote opgaven voor de gebouwde omgeving en bouw, chemie/agrofood/energie en maakindustrie, vanuit een nieuw industriebeleid voor de lange termijn.
Dat vraagt om visie, lef en daadkracht van een aantal leiders uit politiek, bedrijfsleven en samenleving.
Volg Jan Rotmans ook op Twitter

Meer over:

politiek, opinie
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar

Reacties (12)

JoopSchouten
JoopSchouten31 dec. 2012 - 11:12

Het Akkoord van Wassenaar was mede de basis voor de huidige neoliberale ellende en polarisatie. Deze opnoemen is daarom sowieso niet verstandig. Dat er iets moet veranderen is duidelijk. Daarom blijf ik pleiten voor afschaffing van dit roofdierkapitalisme, een sociaal monetair stelsel zoals Silvio Gesell bedacht, kleinschaligheid, Slow Politics en Slow Science waarbij de menselijke maat altijd het uitganspunt is. ... Fijne jaar- en machtswisseling toegewenst.

Jansen & Jansen
Jansen & Jansen31 dec. 2012 - 11:12

Dit stukje heeft een argumentatielijn die een hoogleraar niet waardig is. Een groots akkoord is niet heilzaam, omdat er verschillen zijn met een eerdere crisis waarin een akkoord wel bijdroeg aan een oplossing. Tsja, ik denk dan laten we een ander akkoord maken want er zijn andere problemen op te lossen. In dat "andere" akkoord zouden we dan bijvoorbeeld zaken kunnen opnemen als; een intelligente veranderstrategie voor de lange termijn vanuit het besef dat deze systeemcrisis nog wel 10 jaar kan duren. Verder een visie op een nieuwe economie, die schoon, groen en circulair is en gericht op de hervorming van onze maatschappelijke stelsels. Een en ander in het akkoord vertaald in grote opgaven voor de gebouwde omgeving en bouw, chemie/agrofood/energie en maakindustrie, vanuit een nieuw industriebeleid voor de lange termijn.

Wouter3
Wouter331 dec. 2012 - 11:12

Meer dan geld alleen. De aanpak van de crisis vraagt niet om een groots akkoord á la Wassenaar, maar om de juiste invulling van het begrip ‘Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen’ (MVO), dat meer en meer opduikt en appelleert aan een breed maatschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel? Bij MVO neemt een bedrijf immers verantwoordelijkheid voor de effecten van de bedrijfsactiviteiten op mens en milieu! Met andere woorden, bij MVO draait het primair om de vraag welke wereld wij onze kinderen willen nalaten, in plaats van om economische korte termijn belangen die op lange termijn desastreus uitpakken. Voor het adequaat beantwoorden van die visionaire vraag zal het bedrijfsleven met andere ogen moeten leren kijken. Daarvoor verwijs ik graag naar de Engelse econome Barbare Ward. Zij zegt: “De belangrijkste verandering die een mens kan ondergaan, is een andere manier van naar de wereld kijken te ontwikkelen. Wanneer wij onze fundamentele invalshoek veranderen, verandert alles – onze prioriteiten, onze waarden, onze oordelen, ons streven. Keer op keer zie je in de geschiedenis dat deze opschudding in onze verbeelding het begin is geweest van een nieuw leven […..] een ommekeer in het hart, een “metanoia”, waardoor wij met nieuwe ogen kijken en met nieuwe geesten begrijpen en onze energie gebruiken voor nieuwe manieren van leven”. Hopelijk ziet het bedrijfsleven brood in die broodnodige verandering van visie, vanuit de niet langer te ontkennen wetenschap dat doorgaan met business as usual geen duurzaam of houdbaar perspectief biedt en daarmee het belang van ons kroost, toch onze eerste zorg (!), schaadt.

jelius
jelius31 dec. 2012 - 11:12

Dank zij de euro, en de Brusselse Bende, kunnen wij de crisis niet meer aanpakken. Op de gemakkelijk te onthouden datum 12-12-2012 werd de Nederlandse autonomie opgeheven, wij gaven de zeggenschap over onze begroting weg. De EU Bende gaat door met z'n desastreuze monetaire beleid, ondanks dat de overeenkomsten met de dertiger jaren crisis steeds groter worden. Het mannetje Van Rompuy beroemde zich er op dat de euro 2012 heeft doorstaan, Merkel waarschuwde net de Duitsers dat 2013 een erger crisisjaar zal zijn dan 2012. Hollande komt voor steeds grotere problemen, in 1789 was de Franse revolutie, benieuwd wanneer Frankrijk de EU omver haalt. Kunnen ze in de toekomst eens iets anders vieren.

1 Reactie
Rode druppel
Rode druppel31 dec. 2012 - 11:12

De Euro geeft ons inderdaad minder ruimte. Maar de werkelijke oorzaak is toch een systeemcrisis. En wel van het financiele systeem. Om dat systeem nog overeind te houden is het naar mijn mening te laat. We moeten naar een nieuw systeem zonder rente, en banken mogen alleen nog een nuts functie vervullen.

HanvanderHorst1
HanvanderHorst131 dec. 2012 - 11:12

Maar wat zou zo'n intelligente veranderstrategie dan moeten inhouden? Ik bedoel: schoon en groen, allemaal tot je dienst en dat met die werkgebieden is natuurlijk ook waar. Maar wat moet er dan gebeuren? Wat is het antwoord op het inadekwate plan van onze regering?

1 Reactie
ThomasCoolColignatus
ThomasCoolColignatus31 dec. 2012 - 11:12

De verschillen met de jaren '80 zijn juist klein. Het is hetzelfde probeem: het falen van de Trias Politica. Het akkoord van Wassenaar was sowieso een misverstand. Waar de samenleving nu op zou mogen aansturen is een aanpassing van de Trias Politica tot een Tessera Politica, via uitbreiding met een wetenschappelijk verankerd Economisch Hof. We investeren in wetenschap maar laten de conclusies verpieteren in het strijd tussen politici. Nodig is een goed onderscheid tussen kennis en voorkeur. Zie http://thomascool.eu/Papers/Drgtpe/Crisis-2007plus/2011-11-23-Socrates-Montesquieu-EconomischHof.html

vanessa2
vanessa231 dec. 2012 - 11:12

Een juiste analyse, die mij vertelt dat als we een akoord sluiten, de inhoud daarvan compleet anders zou moeten zijn dan in de jaren 80. Niet dat er geen akoord zou moeten komen.

1 Reactie
Wij, Prins Pils, bij de gratie Gods
Wij, Prins Pils, bij de gratie Gods31 dec. 2012 - 11:12

++ Niet dat er geen akoord zou moeten komen. ++ >> +1.

[verwijderd]
[verwijderd]31 dec. 2012 - 11:12

"De crisis uit de jaren 80 van de vorige eeuw was vooral een conjuncturele crisis" waar kwam dat precies door dan? repareren vereist inzicht in de werking. afwezigheid van dit inzicht lijdt tot oplossingen die niet verschillen van sjamanisme. "en hing nauw samen met de oliecrisis van 1979" was dat een gevolg, een oorzaak of een beleidsmaatregel juist om de macroeconomische crisis te lijf te gaan? "de huidige crisis is een systeemcrisis die diep geworteld is in ons consumptiegedrag en productiewijze." in feite is deze systeemcrisis het uiteindelijke falen van de cosmetische oplossing voor de crisis uit de jaren 80. het gebrek aan een natie-overstijgend monetaire spelleider is eerst opgelost met goud, en daarna met fiat-dollars en wisselkoersdiscipline. en de volgende oplossing is nog onbekend. wel weten we dat de volstrekt uniek euro oplossing, het wegdefinieeren van mondiale regie naar de wonderen van onvrije markt automatismen, niet werkt. het probleem is dat de VS sinds begin jaren 80 een handelstekort voert, maar desondanks haar rol als export-overschot oplsurper, cq Bretton-Woods I, is blijven vervullen. de wereldleiders moeten bij elkaar gaan zitten voor Bretton Woods II, of III zo je wilt. ik betwijfel of we wereldleiders van dat kaliber hebben. een wereldwijde derivatenhandel 5x groter dan het mondiale GDP, is een symptoom van een verstopplek die zichzelf onmogelijk maakt door het aanhoudende gekraak. dit aan 'consumptiegedrag' wijten verwart oorzaak en gevolg. het was het gekozen economisch model, en daar was het aanmoedigen van consumptiegedrag een consequentie van, geen oorzaak. Natuurlijk was dat model in zekere zin een keuze, want gedragen door democratieen, maar een keuze maken wil niet zeggen dat je alle consequenties overzag en bewust voor ze koos. Waar je het werkelijk over hebt is dat we een nieuwe technologische werkelijkheid hebben geschapen die, om haar te beheren, meer (ook in de zin van meer mondiale) wijsheid vereist dan wij momenteel lijken kunnen op te brengen. Het is wel een verandering die kansen heeft geboden aan de eeuwige opportunisten, en die dat met zoveel succes hebben gedaan dat ze redelijk wat, zo niet alles, in de melk te brokkelen hebben. Voor wie de oplossing juist een probleem is. Ik heb hier wel eens de vraag gesteld wat het doel van de economie eigenlijk is. Dat antwoord blijkt minder paraat dan het jaartal slag bij Nieuwpoort. Ik vind transities prachtig, maar ik wil altijd weten waar ik mijn handtekening onder zet.

2 Reacties
bruces
bruces31 dec. 2012 - 11:12

In de jaren tachtig kon ik wel zakelijk en prive geld lenen bij de bank. Dat is wel een groot verschil met nu. De banken waren toen nog gevuld.

jelius
jelius31 dec. 2012 - 11:12

Ik heb hier wel eens de vraag gesteld wat het doel van de economie eigenlijk is. Dat antwoord blijkt minder paraat dan het jaartal slag bij Nieuwpoort. Ik vind transities prachtig, maar ik wil altijd weten waar ik mijn handtekening onder zet. Economie, in de zin van een functionerende maatschappij, heeft welvaart tot doel. Voor ik transities prachtig vind wil ook graag weten wat dat zijn. En waarvoor we daarvoor een professor nodig hebben. Veranderingen komen zonder een professor ook tot stand.