Waarom de SP weer heeft verloren en hoe een winnende SP-campagne eruit ziet

Ik ben zoals meer mensen op links erg teleurgesteld over de verkiezingsuitslag. GL-PvdA en de SP hebben flink verloren en links is sinds het invoeren van het algemeen kiesrecht niet meer zo klein geweest. Hoewel ik al weinig hoop had voor GL-PvdA, die met hun technocratische instelling voor de politiek, geïllustreerd door lijsttrekker Timmermans, naar mijn mening nooit de verbeelding van mensen kon veroveren en dus altijd gedoemd was tot een matige verkiezingsuitslag, had ik bij de val van het kabinet nog wel goed hoop voor de SP. De SP ging de verkiezingscampagne in met een nieuwe, sterke, populaire lijsttrekker, een programma waar links Nederland zijn vingers bij af kan likken, en een instelling die recht deed aan de woede van Nederland ten aanzien van de huidige stand van zaken. Dit leek mij een recept voor een goede uitslag. Desondanks wist de campagne van de SP niet te enthousiasmeren. Waarom?

In Nederland wordt de verkiezingsuitslag nog meer dan elders bepaald door de campagneperiode. In de laatste weken voor de verkiezingen is D66 van 10 naar 26 zetels gegaan, in 2023 was de PVV in de laatste week van 20 naar 37 gegaan, in 2021 D66 van 15 naar 24, in 2017 de VVD van 24 naar 34 etc. etc. De campagne is allesbepalend en de campagne van de SP heeft niet het verschil gemaakt die het had moeten maken.

Ik denk dat er twee strategische fouten waren in de campagne. De SP enthousiasmeerde weinig, en onderscheidde niet genoeg van GL-PvdA. Dit leidde ertoe dat kiezers die zich niet bezighouden met politiek, meegenomen werden door de sterke campagne van D66 die wel wist te enthousiasmeren. Terwijl de weinige kiezers die erg bezig zijn met strategie en coalitie bouwen naar GL-PvdA dreven.

Elke campagne is een verhaal, en de conclusie die mensen uit dat verhaal moeten trekken is dat ze op die partij moeten stemmen. Het verhaal van het CDA was bijvoorbeeld dat Nederland, na het vorige ruziekabinet, een stabiel bestuur nodig heeft, en dat het CDA dat waar zou maken. Het verhaal van GL-PvdA was dat een stem op hen de enige stem was die een rechts kabinet zou kunnen voorkomen. D66 zou wel met JA21 willen samenwerken, dus de enige manier om je van een midden- of centrumlinks kabinet te verzekeren was door GL-PvdA groot te maken. En wat was het verhaal van de SP? Het verhaal van de SP was dat een stem op hen de enige stem was die een rechts kabinet zou kunnen voorkomen. GL-PvdA zou wel met de VVD willen samenwerken en vond bezuinigen op de zorg geen rode lijn dus de enige manier om een centrumlinks kabinet mogelijk te maken was door de SP groot te maken.

De verhalen van GL-PvdA en SP lijken gewoon heel veel op elkaar. Beide partijen roepen de strategische stem voor een links kabinet te zijn en waren het publiekelijk niet over veel oneens, behalve dat de SP bezuinigen op de zorg een rode lijn vindt en GL-PvdA het gewoon liever niet doet. Dat GL-PvdA rond de 25 zetels peilde en de SP rond de 4 zetels hielpt het verhaal van de SP niet. Zij die meegingen in dit verhaal vonden hun stem efficiënter bij de grotere partij en gingen naar GL-PvdA.

Toch heeft GL-PvdA ook flink verloren. Waarom? Omdat het verhaal “stem op mij, want alleen dan kunnen we een linkse coalitie hebben” geen winnend verhaal is. Een winnend verhaal maakt mensen enthousiast voor een plan of een partij. Het verhaal “als je op ons stemt, kunnen wij in het kabinet" overtuigt weinig mensen waarom ze jou in het kabinet moeten willen. Alleen degenen die veel bezig zijn met politiek en een duidelijk beeld hebben van wat zij precies van een kabinet willen, de programma’s een beetje doorlezen en de strategie achter het verhaal omarmen zullen voor zo'n verhaal vatbaar zijn. Dit is helaas een relatief klein deel van het linkse electoraat.

Hoe kan de SP dan wel een campagne hebben die tegelijkertijd enthousiasmeert en haar onderscheidt van andere linkse partijen? Het antwoord ligt in haar programma. De SP heeft een daadwerkelijk andere visie van hoe Nederland ingericht zou moeten worden dan andere partijen. En in een Nederland, waar iedereen verandering en een breuk met de status quo wil zien, is haar ambitieuze, radicale programma een goede visie om rond te enthousiasmeren. De perfecte SP-campagne is er één die hamert op groot baanbrekend beleid dat haar visie van een ander Nederland waarmaakt. Roep rond dat de SP voor een volledige huurbevriezing gaat zorgen. Roep rond dat de SP het zorgfonds opnieuw zal instellen. Roep rond dat de SP maximumprijzen voor boodschappen gaat instellen. Roep rond dat SP ingaat tegen al dat geld naar wapens. Want terwijl dit de standpunten van de partij waren, ging het er tijdens campagne nauwelijks over. Daarbij komt ook meer media-aandacht. Nieuwe baanbrekende ideeën en geluiden krijgen vaak meer media-aandacht dan politieke tactiek.

Ook laten succesvolle progressieve politici een soortgelijk verhaal horen. Zohran Mamdani heeft in New York alle verwachtingen overtroffen door met zijn campagne consequent te hameren op een huurbevriezing, gratis kinderopvang en overheidssupermarkten. Zack Polanski stijgt in Engeland razendsnel in de peilingen en krijgt de meeste media aandacht die de groene partij in het VK ooit heeft gehad door te hameren op het belasten van de rijken en het hernationaliseren van openbare diensten. Hij is minder links maar ook Rob Jetten hamerde op zijn grootse plannen om steden te bouwen met een optimistische politiek en de slogan "het kan wel". Dit is ook hoe een succesvolle SP-campagne eruit zal zien. De belofte van grootse verandering verpakt in grootse baanbrekende plannen.

Buiten de campagne om is het nu de taak van de SP om deze ideeën nog populairder en geaccepteerder te maken dat ze nu zijn. Het is aan haar om deze “radicale” ideeën consequent en onbeschaamd voor te leggen als logische en noodzakelijke oplossingen voor alle problemen van Nederland. Dat is mijn visie op een winnende SP.