Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Waarom Bas Heijne een andere baan moet zoeken

  •  
22-09-2011
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
BNNVARA fallback image
Kunstenaars vormen geen verheven stand in verval die nodig haar imago moet opfrissen in televisieshows
Bas Heijne kreeg het publiek op zijn hand toen hij plots opdook in het Stedelijk om de slottoespraak te houden op de eerste dag van het symposium ‘De Nieuwe Elite’ – weliswaar aangekondigd door enkele tweets. Het symposium moest duidelijkheid brengen in het nut en nadeel van het elite-stigma dat vandaag op kunstenaars rust. Bas Heijne lanceerde een drietal oneliners. Ten eerste, had de culturele sector de tegenwind vandaag aan zichzelf te danken. Ten tweede reageert de kunstsector hysterisch op de bezuinigingsplannen. En ten derde, dreigt de culturele sector zichzelf overbodig te maken als het niet de hand reikt naar de massa(media).
Over de eerste stelling kan gediscussieerd worden. Ja, de culturele sector moet maar eens stoppen om zich te wentelen in de positie van geslagen hond, en, ja, het is tijd voor introspectie, maar dat is evengoed nodig aan de kant van het beleid. De tweede stelling is raak: de kritiek op de bezuinigingsplannen richt zich voornamelijk op de persoon van Halbe Zijlstra – bespot als Halbe de Sloper – minder op de incoherentie van zijn beleid. Ook leek het voor kunstenaars gemakkelijker om het einde van de beschaving te verbeelden dan een kleine wijziging in het optreden binnen een afgeslankte culturele basisinfrastructuur.
De derde stelling slaat echter nergens op.  Hoe kan Heijne met droge ogen ‘De Wereld Draait Door’ naar voren schuiven als dé plaats waar kunst haar legitimiteit zal terugverdienen? DWDD is wellicht het hysterische televisieprogramma bij uitstek waarin elk ditje of datje aanleiding is voor een hilarisch, uitzinnig debat. Het antwoord dat Heijne formuleert op zijn tweede stelling brengt ons van kwaad naar erger met de hysterie in de kunst.
Bas Heijne’s hopeloze opdracht aan een nieuwe culturele elite om de hedendaagse communicatiemiddelen beter te benutten, laat bovendien veel onbesproken. In de eerste plaats de boodschap. Wat zullen kunstenaars naar voren brengen in de luttele spreektijd die ze toebedeeld krijgen in DWDD? En wat van deze boodschap moet blijven hangen bij het publiek? Bovenal liet Heijne de centrale vragen van het symposium onaangeroerd. Wie of wat is de nieuwe elite? Wat zijn de privileges die het geniet? En wat doet de elite ermee?
Bas Heijne lijkt vergeten dat de culturele elite in principe niet haar eigen belangen verkoopt, maar wel de maatschappelijke ontwikkelingen waarvan zij het voortouw neemt. Kunstenaars zijn een elite voor zover zij optreden als de vooruitgeschoven garde van een maatschappelijk gebeuren – vaak tegen wil en dank. Dit is de basis van de theorie rond creatieve steden: kunstenaars en andere cultuurdragers vormen de motor van sociale en economische dynamiek. De miskenning van de kunst vandaag in de publieke opinie neemt niet weg dat kunstenaars op beleidsniveau algemeen opgevoerd worden als creatieve klasse en in de praktijk ook zo functioneren.
Kunstenaars vormen dus geen verheven stand in verval die nodig haar imago moet opfrissen in televisieshows. Het verschil met de gevestigde, dominante elite – politiek, financieel, intellectueel – kan niet groter zijn: deze oude elite neemt geen voortouw van maatschappelijke gebeurtenissen, maar parasiteert er op. Zo zal de politieke en financiële elite de meerwaarde aftappen die kunstenaars creëren in hun dagelijkse leven en werk – bijvoorbeeld op vlak van stijgende grondprijzen,  sociale heropleving, enz. De politieke en financiële elite blinkt ook uit in de selectieve interpretatie van gebeurtenissen om het zo te nuttig te maken binnen het eigen ideologische raamwerk. Schoolvoorbeeld van een parasiterend politiek discours is de repliek van Halbe Zijlstra op een protest van cultuurhuizen in het Oosten van het land tegen de ongelijke regionale spreiding van de bezuinigingen. Zijlstra pareerde de kritiek door de wanhopige zoektocht van cultuurhuizen naar overlevingsmogelijkheden te presenteren als een voorbeeld dat het inmiddels de goede kant op gaat in de kunst. Denk ook aan de resem progressieve politici (Mariko Peters, Boris van der Ham, Roemer, Klijnsma, Cohen, e.v.a.) die zichzelf tijdens Boijmans Bezet opwierpen als redders van de beschaving, maar deze oppositiedrang vervolgens schikten binnen de zuiver ceremoniële procedures van de parlementaire democratie.
Kunsthistoricus Camiel van Winkel argumenteerde dat de kunstenaars zich afrekenbaar gemaakt hebben ten opzichte van de politiek door zich jaren terug in te schrijven in maatschappelijke programma’s (omtrent participatie, emancipatie, sociale samenhang, etc.) Het wordt hoog tijd om de rollen om te draaien. Politici en haar horde opiniemakers hebben zich vandaag evengoed afrekenbaar gemaakt ten opzichte van de kunst door zich zo open en publiek te mengen in de wereld van cultuur. Kunstenaars moeten vandaag de rekening vereffenen met de gevestigde intellectuele, politieke en financiële elite en samen op zoek gaan naar meer geschikte ambassadeurs voor haar zaak nu.

Meer over:

opinie, leven
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (10)

hannogroen
hannogroen22 sep. 2011 - 13:23

Ik krijg een beetje de kriebels van een architect/filosoof die een andere filosoof gaat vertellen wat hij zou 'moeten'. Kunst laat zich voor mij niet in hokjes plaatsen, dat is nou juist de charme ervan.

jan2b
jan2b22 sep. 2011 - 13:23

Kunstenaars de `sociale avant-garde`? Laat me niet lachen! Tot nu toe, en gedurende de laatste 150 jaar, munt het `kunstenaarsvolk` uit door het in zichzelf gekeerd zijn en zelfbestuiving `Achteraf` is steeds gebleken dat zij `gidsend` en richtingwijzend waren! Maar om zichzelf nu als `de voorhoede `van de maatschappelijke ontwikkeling te noemen, dat lijkt me duizenden stappen te ver! Het zou de `de kunstenaar`sieren dat hij uit zijn - haar schulp kroop, en zich ZICHTBAAR inzet voor de maatschappelijke veranderingen. En niet als `een soort `incrowd` aan de rand van de samenleving te bivakeren en te doen aan `zelfbevestiging`! doet hij-zij dat niet, dan wordt hij daar ongenadige op afgerekend, zoals nu gebeurt! Als die belachelijke uitspraak van Geert Wilders ergens op van toepassing is, dan is het wel op het `kunstenaarsvolk`: `Doe eens normaal man!` In zoverre heeft Bas Heijne dus volstrekt gelijk Weg met het elitaire denken! En stel er eens iets tegenover!

jia
jia22 sep. 2011 - 13:23

"Kunstenaars moeten vandaag de rekening vereffenen met de gevestigde intellectuele, politieke en financiële elite en samen op zoek gaan naar meer geschikte ambassadeurs voor haar zaak nu." Kunnen ze -de kunstenaars- dat zelf niet; eigen ambassadeur zijn?

1 Reactie
Sonia2
Sonia222 sep. 2011 - 13:23

Waarom denk je dat er ambassades zijn, in de wereld?

BenJoosten
BenJoosten22 sep. 2011 - 13:23

"Bas Heijne lijkt vergeten dat de culturele elite in principe niet haar eigen belangen verkoopt, maar wel de maatschappelijke ontwikkelingen waarvan zij het voortouw neemt." In principe? In principe moet een kunstenaar ook gewoon eten. Kunstenaars zijn ook maar mensen, al kun je er natuurlijk best wel heel gewichtig over doen en praten over "de vooruitgeschoven garde van een maatschappelijk gebeuren", wat dat dan ook betekenen mag. Eén ding is zeker: de archtect-filosoof Gideon Boie kan op het gebied van een helder en begrijpelijk betoog opzetten nog heel veel leren van de door hem zo gesmade Bas Heijne.

1 Reactie
Reinaert de Vos
Reinaert de Vos22 sep. 2011 - 13:23

[Eén ding is zeker: de archtect-filosoof Gideon Boie kan op het gebied van een helder en begrijpelijk betoog opzetten nog heel veel leren van de door hem zo gesmade Bas Heijne. ] Daar heb ik helemaal niets aan toe te voegen :-)

BelegenBelg
BelegenBelg22 sep. 2011 - 13:23

Kunstenaars een vooruitgeschoven garde van het maatschappelijk gebeuren, degenen die het voortouw nemen? Kunstenaars als objectieve observatoren van de maatschappij, die zonder selectieve bril de wereld bekijken? Je kan jezelf zoveel op de borst kloppen als je wil, maar dit soort van kunstenaars komen enkel in de boekjes van Andersen voor. Kunstenaars zijn mensen die een stiel hebben gekozen, in de hoop er een inkomen uit te halen. Jammer genoeg zijn velen eigenlijk niet zo goed, en zijn ze dus afhankelijk van subsidies. Het idee dat de kunstenaarsklasse het voortouw zou nemen in maatschappelijke evoluties, is wel een goede illustratie van het onverstandig elitair denken. Voor elk voorbeeld van een relevante kunstenaar, zijn er 1.000 gewone burgers die door uitzonderlijke omstandigheden uitzonderlijke gebeurtenissen in gang zetten.

1 Reactie
Sonia2
Sonia222 sep. 2011 - 13:23

Hoeveel kunstenaars ken jij? Zo te lezen 0.

ColorHugo949
ColorHugo94922 sep. 2011 - 13:23

Prikkelende stellingen van Bas Heijne. Stelling 2 is onterecht, stellingen 1 en 3 lijken mij realiteit. .2 De bezuinigingen kwamen onverwachts, waren een inbreuk op jarenlang beleid en waren flink: minus 20% budget en btw verhoging. Dat is dubbel pakken. Bovendien was de manier waarop de bezuinigingen waren aangekondigd, weinig respectvol, adviescommissies niet gehoord en onder hoongelach van Wilders ingevoerd. Zo ga je niet met de creatieve industrie om, die nota bene als een kernactiviteit van de NL economie is benoemd. .1 en .3 Kunstenaars en artiesten werken voor een publiek en/of afzet van hun producten of voorstellingen. Kunstenaars aan het infuus van de overheid zijn economisch niet zelfstandig, dus kwetsbaar. Ondergetekende is al jaren zelfstandig creatief ondernemer/ artiest/ sneltekenaar/ karikaturist/ cartoonist. Zonder een cent subsidie.

1 Reactie
bmzome
bmzome22 sep. 2011 - 13:23

Much ado about nothing. Bij het Gogbot-festival in Enschede niet 1 keer gedacht: "Wauw, hier is de maatschappelijke avant garde aan het werk. Hier wordt verdikkeme de hele westerse beschaving gered!" Dat is zooo 19de eeuw allemaal, de Romantiek ten top (de geniale gekwelde kunstenaar die misstanden aan de kaak stelt - hilarisch).