Waar eenzijdigheid regeert, worden kansen genegeerd

‘Asielzoekers: veroorzaakten de talloze files niet, verhoogden ons eigen risico niet, bezuinigden niet op onze wijkagenten, bezuinigden niet op politie op straat, veroorzaakten ons woningtekort niet, veroorzaakten ons landelijke docententekort niet, veroorzaakten ons landelijke tekort aan verpleegkundigen niet, veroorzaakten het stoppen met schoolzwemmen niet, veroorzaakten ons koopkrachtverlies niet, veroorzaakten de malaise van de Jeugdzorg niet, implementeerden de toeslagenaffaire niet, lieten ons onderwijs niet teloorgaan, lieten de zorg niet teloorgaan, veroorzaakten de ongelijkheid niet…’

Deze opsomming kwam ik onlangs tegen in een bericht op socialmediaplatform LinkedIn. De tekst is van oud-schooldirecteur en sociaalwerker Eric van ’t Zelfde. Het zette me aan het denken, omdat het debat voorafgaand aan de verkiezingen in grote mate ging over mensen die andere landen ontvluchten om zich in Nederland te kunnen vestigen. De strekking van de debatten rondom dit thema was vrijwel inwisselbaar en ging veelal als volgt: rechtse partijleider kaart de asielproblematiek aan, geeft vervolgens voorbeelden van conflicten en delicten, verheft stem om de mening kracht bij te zetten, wijst met vinger naar links georiënteerde partijleiders die het ‘allemaal willen blijven laten gebeuren’ en ontvangt applaus van medestanders uit het publiek.

Het is de weg van de minste weerstand: populistische meningen verkondigen waarbij alleen wordt gekeken naar wat er niet goed gaat, in plaats van naar de dingen die wél al zijn bereikt of inmiddels goed gaan. Terwijl het juist de kunst is om afbrekende kritiek om te zetten in opbouwende kritiek, die gepaard gaat met het tonen van haalbare oplossingen en doelen. Dat is waar op een constructieve manier verbetering mogelijk is, waarbij wordt ingezet op meedenken, meewerken en mee mogen doen. Een manier die niet bij voorbaat mogelijkheden uitsluit, maar in plaats daarvan onderzoekt hoe kan worden geparticipeerd in bepaalde situaties.

De tekst die Van ’t Zelfde schreef, is een mooi voorbeeld van het zogenaamde ‘omdenken’. In plaats van te benoemen wat asielzoekers in ons land veroorzaken, draait hij de feiten om en beschrijft hij wat deze mensen juist níet op hun kerfstok hebben. Het zet het debat omtrent dit thema in een geheel ander daglicht. Dit durven omdenken en openstaan voor een andere visie is niet weggelegd voor iedereen, terwijl, wanneer we elkaar zouden inlichten over de voor en tegens van bepaalde thema’s, er een heel ander politiek beeld zou kunnen ontstaan. Het is nu namelijk nog vaak de emotie die regeert, het globale beeld dat heerst en de eenzijdige bubbel van waaruit geredeneerd wordt.

Een inspirerend voorbeeld van omdenken is ook het verhaal van Ahmed Muhanna dat ik las in NRC. De Palestijnse kunstenaar leefde de afgelopen twee jaar in het oorlogsgebied van Gaza, de plek waar zo’n 63.000 mensen het leven lieten door de brute geweldplegingen. Waar hij vroeger schilderijen maakte van de zee naast zijn huis, schilderde hij de afgelopen tijd ‘uitgehongerde kinderen en ogen vol pijn’. Hij beschouwde zijn werk als een reddingsboei, een manier om te kunnen blijven ademen, in een wereld die hem liet verstikken. Nooit was er een garantie om het geweld te overleven. Ondanks alles bleef Ahmed schilderen. Niet op doek, maar op zowat alles wat hij kon vinden of voor handen had: brokstukken van hout, stukken stof en uiteindelijk ook op kartonnen verpakkingen waarin de voedselpakketten zaten. Hij probeerde de helse, dagelijkse levensonzekerheid om te zetten in kunst door afval te hergebruiken als kunstdrager. Het gebrek aan materiaal is daarbij een onderdeel geworden van de boodschap die hij wil uitdragen: de pijn van de afschuwelijke realiteit omzetten in hoop en daadkracht.

Kunnen en willen omdenken in grootse, belangrijke of benarde situaties vereist lef, wilskracht en flexibiliteit, waarbij men open moet staan voor aanpassingen in het persoonlijke denken en doen. In het geval van Ahmed Muhanna diende het blijven schilderen op alles wat voor handen was als zijn creatieve adem om met het oorlogsgeweld om te gaan. Hij draaide de angst, onzekerheid en ellende om en keek naar de mogelijkheden die er wél waren en die voor hem werkten. Hetzelfde geldt voor het uitdragen van een mening. Luister daarna ook naar de ander en probeer verschillen te omarmen. Want waar eenzijdigheid regeert, worden kansen en oplossingen te vaak genegeerd.