Waar blijft activistisch Nederland in het formatieproces?

Ik lees de weekendkranten en val van de ene verbazing in de andere. Waar blijft activistisch Nederland nu de formatie in Den Haag geheel vast dreigt te lopen? Genoeg punten om voor te strijden: eerlijke klimaatpolitiek, een rechtvaardige migratie, een overheid die de groeiende ongelijkheid – ook in onderwijs- en cultuurkansen – bestrijdt en de macht van Big Techbedrijven beteugelt. Activistisch Nederland, van Greenpeace, studentenprotesten tot de vakbeweging, lijkt op de bank te zitten en naar andere wedstrijden te kijken. En zich op te maken voor de komende wedstrijd van Oranje tegen Noord-Macedonië.

De beroepscommentatoren weten het goed te benoemen. Het CDA door het vertrek van Pieter Omtzigt in opperste verwarring met een manager in de persoon van Wopke Hoekstra aan het roer. Deze consultant is spijtig maar helaas niet opgeleid in het transparant besturen in de publieke sector. Een VVD die vastgeklonken zit aan Mark Rutte maar waarvan de houdbaarheidsdatum door onder meer een motie van afkeuring al ruim verlopen is. D66 houdt met Sigrid Kaag het roer nog recht maar twijfel is er over de vraag welke partij ze laat vallen: PvdA of GroenLinks? De laatste twee partijen gaan voor de inhoud en houden elkaar nog vast. De commentatoren vragen zich wel af hoe hecht dit verband is.

De burgers (kiezers) zelf staan geheel buiten schot en worden ook nauwelijks in de commentaren genoemd. Het formatiespel speelt zich achter hoge muren af. Dit kan veranderen. Gezien de maatschappelijke noodzaak om een hervormingsagenda samen te stellen heeft activistisch Nederland twee opties: massaal aandringen op nieuwe verkiezingen en daarbij aangeven dat het CDA en demissionair premier Mark Rutte de grootste struikelblokken zijn voor zo’n agenda. Verkiezingen om op democratische manier af te rekenen. Na het mogelijke EK-kampioenschap is Nederland toe aan de volgende overwinning: een tastbare nederlaag van de politiek van CDA en VVD die al zolang Nederland in de ban houdt. Het zal helpen als er een progressief akkoord van D66, PvdA, GroenLinks én SP gevormd kan worden dat de kernpunten van de nieuwe transitieagenda laat zien. Onterecht heeft de SP op de reservebank moeten plaatsnemen.

Even terzijde maar wel relevant in dit verband: hoe het spel te spelen met het invloedrijke mediablok dat gevormd wordt door De Telegraaf. Een krant die als geen ander medium weet hoe media-activisme in te zetten is bij politieke, vaak rechts-nationalistische situaties, denk daarbij ook aan de systematische aanvallen van deze krant op de GroenLinkse burgemeester Femke Halsema. Bij een aftocht van het CDA en een afbrokkelende reputatie rond Mark Rutte zal dit dagblad met weliswaar een vrij bedenkelijke reputatie zelf ook de knopen moeten tellen. Is het wishful thinking om te veronderstellen dat dit medium ook graag een wit voetje wil halen bij de vormgevers van de nieuwe verhoudingen? Hoe kan hier voordeel mee worden behaald? Ongemakkelijke vragen in een bijdrage over progressieve machtsvorming.

De tweede optie is een actieve bemoeienis met de hier-en-nu formatie. Door bijvoorbeeld het opstellen van een transitieprogramma van vijfpunten en daarbij via demonstraties ‘coronaproof’ druk uitoefenen. Niet op het Malieveld in Den Haag maar op het Amsterdamse Museumplein inclusief een omvangrijke, intelligente bespeling van de social media. Weg van de Haagse Kaasstolp en dichtbij de Mokumse Veranderingsgezindheid. Vier van de vijf kernpunten zijn hierboven al genoemd: klimaat, migratie, ongelijkheid en Big Tech. Een vijfde kan worden genoemd om de directe democratie via burgerraden dichterbij te brengen. Geen overlegtafels maar activistische communities die de transitie van onderaf ondersteunen. Er is voldoende kennis voor handen om hieraan vorm te geven.

En als extra punt dat alle eerdere punten overstijgt: bijdragen dat Europa een actieve rol speelt op weg naar een nieuwe, rechtvaardige en veilige wereldorde. Weg van de nieuwe Koude Oorlogstaal die gevestigde buitenlandexperts – ook in Nederland – momenteel steeds meer bezigen om de relatie met Rusland en China te verbeelden. De experts spelen met vuur maar lijken daarbij geen bewustzijn te hebben over het gevaar van dit spel. Ook in hun beschouwingen zijn de gewone bewoners van Europa in geen velden of wegen te bespeuren.

Mijn verbazing is wellicht begrijpelijk maar erin blijven steken is een tweede. Misschien zijn nieuwe verkiezingen te verkiezen (optie 1) maar het zal moeilijk zijn tot een progressief akkoord te komen. Blijft over het activistisch beïnvloeden van het formatieproces (optie 2). Maar dat vraagt weer om een groot organisatievermogen van veranderingsgezind Nederland. Kan hier de vakbeweging het voortouw nemen? ‘Kom van de bank af’, zou de eerste zin van het nieuwe strijdlied kunnen zijn. Ik kom als geopolitiek activist, FNV-lid, PvdA-lid tevens GroenLinks-kiezer weer graag naar Amsterdam, al dan niet met een mondkapje.