Waakhond voor mensenrechten dreigt keffertje te worden

Eindelijk lijkt het er van te komen. Nederland krijgt een eigen mensenrechteninstituut. Een organisatie die de fundamentele rechten in ons land moet bewaken, beschermen en bevorderen.

Een mensenrechteninstituut. Is dat dan nodig? Alles is hier toch goed geregeld? Deze zelfgenoegzaamheid hoor ik vaker: mensenrechten vindt men toch meer iets voor het buitenland. Helaas is dat een misvatting. Wie de aanbevelingen leest van de Verenigde Naties over discriminatie in Nederland of de rapporten van Amnesty International over vreemdelingendetentie weet: er is hier nog een wereld te winnen. Bovendien doet het ontbreken van een eigen mensenrechtenwaakhond afbreuk aan de geloofwaardigheid van onze regering in het buitenland. Nederland roept in internationaal verband al jaren dat ieder land een onafhankelijk mensenrechteninstituut moet hebben en ondersteunt een aantal van deze instellingen zelfs financieel. Dan kun je zelf natuurlijk niet achterblijven.

Nu ligt er, na jaren soebatten, eindelijk een wetsvoorstel in de Tweede Kamer voor de oprichting van een nationale mensenrechtenwaakhond. Hartstikke mooi.

Er is alleen één grote maar. Het instituut dreigt een keffertje te worden. Het mag onderzoeken en aanbevelingen doen, adviezen uitbrengen en voorlichting geven. Maar de mogelijkheid om als het er echt om spant de tanden te laten zien krijgt het niet. Volgens het voorliggende wetsvoorstel ontbeert het instituut namelijk volledige procesbevoegdheid: het kan de naleving van mensenrechten niet bij de rechter afdwingen. Alleen wanneer het gaat om zaken van gelijke behandeling krijgt het die bevoegdheid wel. Dus stel dat het mensonterende omstandigheden in de zorg constateert, in strijd met internationale mensenrechtenstandaarden: dan kan de waakhond slechts blaffen. Dat is een serieuze omissie, die in ons omringende landen als bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk niet bestaat.

Moeten we, wanneer het instituut wel volledige procesbevoegdheid krijgt, vrezen voor een overvloed aan rechtszaken? Welnee. De huidige Commissie Gelijke Behandeling, dat in het mensenrechteninstituut opgaat, heeft die procesbevoegdheid al meer dan vijftien jaar en heeft er nog nooit gebruik van hoeven maken. Misschien wel omdat er altijd een stok achter de deur klaar lag. Daarom een oproep aan de Tweede Kamerleden die zich naar verwachting in de week van 28 maart over het wetsvoorstel buigen: geef de waakhond tanden.