VVD sluit de deur en dreigt zichzelf buitenspel te zetten

Met haar toespraak op het partijcongres heeft VVD-leider Dilan Yeşilgöz een harde lijn getrokken. Samenwerking met GroenLinks-PvdA wordt uitgesloten. Het is een bewuste keuze, die duidelijk bedoeld is als electorale framing. Door GroenLinks-PvdA af te schilderen als onmogelijke partner hoopt de VVD meer rechtse kiezers aan zich te binden. Maar deze strategie is gevaarlijk kortzichtig en kan de partij in de formatie duur komen te staan.

De politieke realiteit is dat de peilingen een centrumrechts kabinet zonder de PVV onmogelijk maken. VVD, JA21 en CDA samen komen niet aan een meerderheid. En zolang de PVV voor veel partijen, waaronder de VVD, als coalitiepartij uitgesloten blijft, is de harde opstelling van Yeşilgöz niets minder dan een uitnodiging voor de oppositiebankjes. De VVD graaft haar eigen kuil door de grootste linkse machtsfactor van dit moment bij voorbaat uit te sluiten.

Daarmee laat de partij strategische kansen liggen. Een stabiel kabinet is in het huidige versnipperde landschap alleen haalbaar als middenpartijen bruggen slaan. CDA-leider Bontenbal liet op zijn partijcongres zien dat hij bereid is tot samenwerking over partijgrenzen heen ook richting GroenLinks-PvdA. Juist een driehoek van VVD, CDA en GroenLinks-PvdA zou een stevige basis kunnen vormen voor een stabiel kabinet, waarin zowel linkse als rechtse accenten tot hun recht komen. Het uitsluiten van deze optie is niet alleen onverstandig, maar ook onverantwoord in een tijd waarin Nederland snakt naar bestuurbaarheid - waar de VVD ook nadrukkelijk op hamerde op haar partijcongres. Minister Karremans stak niet onder stoelen of banken dat het gevallen kabinet voor de VVD een toonbeeld was van amateurisme. Daarmede onbedoeld als VVD-minister op het eigen partijcongres het enige doel van de framing over het gecreëerde vijandsbeeld over GroenLinks te bevestigen om met die framing de slechte peilingcijfers te doen keren. Een framing die bij veel zwevende rechtse kiezers misschien nog zal werken.

Yeşilgöz zet met haar retoriek in op zetelwinst, maar dat is politiek op de korte termijn. Op de langere termijn kan het de VVD zuur opbreken. Zodra de formatiegesprekken beginnen, zal al snel blijken dat er zonder GroenLinks-PvdA nauwelijks een stabiel kabinet te vormen valt. Als de VVD het vijandsbeeld van GroenLinks niet afzwakt en daar nadrukkelijk aan blijft vasthouden, staat de partij buitenspel. En dat na meer dan veertien jaar regeringsdeelname.

De harde opstelling van de VVD is dus geen bewijs van leiderschap, maar van kortzichtigheid. Als Yeşilgöz werkelijk verantwoordelijkheid wil nemen voor de toekomst van het land, moet ze de deur naar GroenLinks-PvdA en het CDA openhouden. Alleen zo kan er een stabiel en breed gedragen kabinet worden gevormd. De vraag is of de VVD bereid is die realiteit onder ogen te zien, of dat ze blijft kiezen voor electorale schijnzekerheden die haar straks rechtstreeks naar de oppositie zal leiden.