Het kabinet-Rutte I was de facto het kabinet-Wilders I en werd ook zo gezien door buitenlandse mogendheden. Dat blijkt uit emails van Hillary Clinton die – in deels gecensureerde vorm – zijn vrijgegeven door het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken. De 30.322 emails en bijlagen – die op de privéserver van Clinton stonden – stammen uit haar tijd als minister van Buitenlandse Zaken en werden in maart als doorzoekbaar archief online gezet door Wikileaks.
Onderstaande mail, daterend van 9 februari 2012 en verstuurd door toenmalig ‘Assistant Secretary of State for European and Eurasian Affairs’ Philip Gordon , had als onderwerp ‘Dutch politics’ en schetst een ontluisterend beeld van de machtsverhoudingen ten tijde van Rutte I. Hoewel de auteur van de memo onbekend is, wordt zijn analyse grotendeels onderschreven door de Amerikaanse diplomaat in Nederland aan wie het document werd voorgelegd.
De mail werd vervolgens door Jacob J. Sullivan , toenmalig ‘deputy chief of staff’ van Clinton, aan haar doorgestuurd, met de begeleidende tekst; ‘een nuttige beoordeling van de memo over Nederlandse politiek’. Clinton stuurde de mail vervolgens door aan haar assistent Robert Russo , met het verzoek om het document uit te printen.
Joop.nl vertaalde de originele mail in zijn geheel. De mailtekst staat cursief, de tekst van de originele memo staat in regulier font en toevoegingen van de zaakgelastigde in bold:
“From: Gordon, Philip H Sent: Thursday, February 09, 2012 11:46 AM
T o: Sullivan, Jacob J Subject: RE: Dutch politics
Ik vroeg onze vertegenwoordiger in Nederland om te reageren, zonder hem iets te vertellen over de bron van de memo.
De huidige regering van de conservatieve Partij (VVD) en de christen-democraten (CDA) is een minderheidsregering. Om een meerderheid van de zaken die zij belangrijk vinden door te voeren, tekenden ze een overeenkomst met de PVV van Geert Wilders (Partij voor de Vrijheid). Met deze steun hebben ze een meerderheid van één stem in het parlement.
Klopt
Wilders gaf zijn steun in ruil voor de steun van de overheid voor onderwerpen die op zijn prioriteitenlijstje staan: anti-islam en anti-moslims, anti-EU, anti-kunst en cultuur, geen mededogen met minderheden, hard optreden tegen criminelen en tegen links enz. Het lijkt op (politieke) business as usual maar het gaat verder dan dat. Wilders heeft volledige controle over de regering, want zonder zijn steun aan de coalitie zal die niet langer aan de macht zijn.
Correct, tot op zekere hoogte. Het kabinet Rutte heeft Wilders’ stemmen nodig voor een meerderheid in het parlement over begrotingskwesties. Wilders heeft precies de steun gegeven die in het regeerakkoord staat en niet meer gedaan of geëist dan daarin aangegeven. Hij heeft nog niet serieus gedreigd de regering ten val te brengen. Op onderwerpen die buiten de gemaakte afspraken vallen, zoals bijvoorbeeld buitenlands beleid, is Rutte in staat geweest om een meerderheid te behalen met steun van enkele oppositiepartijen. Bijvoorbeeld de trainingsmissie in Kunduz werd niet ondersteund door Wilders of iemand van zijn partij, maar de regering kon een meerderheid opbouwen met kleinere centrum en centrum-linkse partijen.
Ik heb van drie verschillende bronnen (een oud-premier – die dicht bij Hare Majesteit de Koningin staat – , een waarnemend directeur-generaal en een voormalig hoofd protocol van de vice-premier) vernomen dat de minister-president en vice-premier één keer per week een ontmoeting met Wilders hebben. Ze gaan dan door de lijst met issues en voorstellen en hij moet toestemming geven voor iedere kwestie die deel uitmaakt van de overeenkomst tussen de coalitie en hem. In de praktijk betekent dit dat hij de volledige controle over alle belangrijke politieke beslissingen en benoemingen heeft.
Het is een schitterende positie omdat hij geen directe verantwoordelijkheid draagt en er dus niet op kan worden aangesproken (omdat hij niet in de regering zit, maar wel de regering in zijn macht heeft).
In de praktijk betekent het dat iedereen in een leidinggevende positie (met inbegrip van alle ambtenaren) in gedachten moet houden: “Wat wil Wilders?” Er is een sfeer van angst, zelfcensuur en censuur ontstaan.
Dat speelt absoluut, maar hij spreekt (voor zover wij hebben kunnen zien) geen veto uit op het gehele beleid of benoemingen.
Om een voorbeeld te geven: een kandidaat voor de Nederlandse Hoge Raad werd niet langer geaccepteerd als kandidaat, toen bekend werd dat deze tijdens het proces tegen Wilders een kritische memo over hem schreef.
Alle publieke omroepen zijn afhankelijk van overheidssubsidies en daardoor hoor je geen harde kritiek op Wilders, aangezien hij gedreigd heeft om financiële steun in te trekken. Een van de tragikomische gevolgen is dat toen Wilders zijn tweede man en partij-ideoloog, Martin Bosma, zijn idiote boek publiceerde waarin hij beweerde dat Hitler links was, en de linksen/ liberalen daarom de fascisten zijn, hij gewoon met deze onzin kon wegkomen. Alle talkshows gingen akkoord met de eis dat er geen andere gasten aanwezig mochten zijn als hij verscheen.
Een ander gevolg is het zich eigen maken van het ‘Wilders-denken’ op alle niveaus. De minister-president kan nadat hij de regionale verkiezingen wint gewoon zeggen: “Eindelijk kunnen we Nederland weer teruggeven aan het Nederlandse volk” (alsof op enig moment in de afgelopen tien jaar het land niet langer van de Nederlandse bevolking is geweest). En de vice-premier heeft dit gewoon als argument kunnen geven: “Ik begrijp de zorgen van de Nederlandse bevolking, met buitenlanders krijg je buitenlands eten, en vreemd voedsel brengt vreemde ziekten…”
Het grootste probleem is dat Wilders en zijn neo-fascistische ideeën zodanig geaccepteerd zijn, dat het onaanvaardbaar lijkt om hem te bekritiseren. Breivik, de Noorse fascistische massamoordenaar noemt Wilders meer dan dertig keer als zijn grote held en voorbeeld. De verdediging van Wilders daarop: “Breivik is krankzinnig, ik heb niets met hem te maken. Moslims zijn verantwoordelijk voor de daden van Breivik, want zij hebben hem hiertoe gedreven.” Een absurd argument, maar nogmaals, het wordt algemeen geaccepteerd.
In de laatste peilingen verliest Wilders echter een beetje steun. Dit kan zijn doordat hij een opmerking maakte over de Koningin, die zelfs voor het grootste deel van zijn kiezers te ver ging. Maar het is veel te vroeg om te zeggen dat hij over zijn hoogtepunt heen is. Hij heeft de macht in handen, hij beslist hoe lang dit kabinet mag bestaan en bewijst keer op keer weer de briljantste politicus te zijn die we in decennia hebben gehad.”