Vrijheid van onderwijs bedreigd?

Onder het mom van Charlie te zijn gaan overheden in Nederland er steeds nadrukkelijker toe over om de traditionele vrijheden van ons volk aan te tasten. Direct na de aanslagen al werden er allerlei proefballonnetjes opgelaten om de laatste resten op te ruimen van wat ooit gevierd werd als het briefgeheim. Anders vallen plannen om al het email verkeer van alle burgers te gaan controleren niet uit te leggen. Nu dreigt ook de vrijheid van onderwijs eraan te gaan.

Laat dat nog een keertje als een biljartbal rollen tegen de binnenkant van je hersenpan: de juiste en toelaatbare opvattingen met betrekking tot de basiswaarden van de democratische rechtsstaat. Anders kan haar woordkeuze niet worden uitgelegd. Ze had het weliswaar over respect voor die basiswaarden maar uit de context blijkt dat de Islamitische Universiteit Rotterdam er niet mee wegkomt als de docenten met redenen omkleed en op respectvolle wijze deze basiswaarden af mochten wijzen. Kennelijk wil de minister grenzen stellen aan wat van het islamitisch katheder wordt verkondigd. En dat terwijl het toch tot de basiswaarden van de democratische rechtsstaat behoort dat je die mag afwijzen en onder kritiek stellen. Zolang je maar niet tot discrimnatie dan wel geweld oproept of daarmee dreigt. Met andere woorden: zo lang het gedrag van de universiteit, haar personeel en haar studenten  maar valt binnen artikel 1 van de grondwet. Daarbij bestaat  voor woorden – zo leren de nodige rechterlijke uitspraken  – een veel grotere ruimte  dan voor daden. 

Goed recht De vrijheid van onderwijs is bij ons sinds 1848 in de grondwet verankerd. Als je een opleiding in het leven wilt roepen, dan is dat jouw goed recht. Dat mag te allen tijde. De peetvader van onze constitutie, Johan Rudolf Thorbecke, hechtte hieraan grote waarde omdat volgens hem het organiseren van onderwijs op welke levensbeschouwelijke grondslag dan ook tot de grondrechte nbehoorde  Vers twee is of de overheid zulk onderwijs  dan te allen tijde uit de belastingopbrengst moest bekostigen. Daaraan kan de staat – meende Thorbecke – wel degelijk inhoudelijke voorwaarden verbinden.

Geaccrediteerd Je mag ook niet zomaar bepaalde door de overheid beschermde titels en graden toekennen, tenzij je opleiding is geaccrediteerd door de Nederlands Vlaamse Accreditatie Organisatie. Die geeft een soort kwaliteitsstempel. Het gaat daarbij niet om de levensbeschouwelijke grondslag maar om de breedte en de diepte van de opleiding.  Houders van geaccrediteerde graden en diploma´s kunnen  daaraan rechten ontlenen, bijvoorbeeld om toegelaten worden tot de academische promotie of bepaalde beroepen . Met graden en diploma´s, verleend door niet geaccrediteerde opleidingen, is dat niet het geval. Die hebben geen civiel effect, zoals dat  heet. Maar ik mag in principe elke opleiding met welke levensbeschouwelijke achtergrond dan ook op touw zetten, die ik wil. Je bent niet verplicht de NAVO om accreditatie te vragen. Je hoeft ook niet op te houden als de accreditatie wordt geweigerd. Terecht overigens bekostigt de overheid uitsluitend door de NVAO geaccrediteerde opleidingen. Dit voor de duidelijkheid.

Nog iets anders voor de duidelijkheid: er bestaan in Nederland tegenwoordig ook door de NVAO geaccrediteerde opleidingen, die de overheid n i e t bekostigt. Dit is bijvoorbeeld het geval met de bachelor-opleidingen theologie aan de Islamitische Universiteit. De faculteiten theologie aan de VU en aan de andere universiteiten worden daarentegen wél bekostigd.

Bekostiging Vroeger mopperde een van mijn leermeesters, professor Maarten Brands, wel eens dat de faculteit Theologie niet aan een universiteit thuis hoorde omdat je over het al dan niet bestaan van God geen wetenschappelijke uitspraken kon doen. Je zou kunnen overwegen om elke opleiding theologie van welk karakter dan ook voortaan principieel buiten elke accreditatie te houden. Dan zijn kerkgenootschappen en islamitische koepelorganisaties vrij om de opleiding van hun voorgangers naar eigen inzicht vorm te geven. Ze moeten die dan wel zelf bekostigen. Zo komen de vrijheid van onderwijs én de scheiding tussen kerk en staat optimaal tot uiting.

Beluister dit opiniestuk hier 

Volg Han ook op Twitter

Het nieuwste boek van Han is De Mooiste Jaren van Nederland (1950-2000)