Voorkom dat het Israëlisch-Palestijnse conflict verandert in een Joods-Islamitisch conflict

Al zestig jaar waarschuwen mijn vrienden en ik het Israëlische volk: als we geen vrede sluiten met Arabische nationalisten zullen we geconfronteerd worden met Arabische fundamentalistische moslims. Het Israëlisch-Palestijnse conflict verandert in een Joods-Islamitisch conflict. Een oorlog tussen naties wordt een oorlog tussen religies.

Nationale conflicten zijn in feite rationeel. Zij gaan over land. Meestal worden ze opgelost met een compromis. Religieuze conflicten zijn irrationeel. Elke kant gelooft in een absolute waarheid, en ziet de ander automatisch als een ongelovige, een vijand van de enige echte God. Er kan geen compromis worden bereikt tussen Ware Gelovigen, die ieder geloven dat zij vechten voor God en die hun bevelen rechtstreeks uit de Hemel krijgen.

Religieuze dogma’s De Zionistische beweging werd in het leven geroepen door seculiere Joden. Voor de oprichting van de staat Israël was het politieke Zionisme opmerkelijk vrij van religieuze dogma’s. De beweging kreeg, uiteraard, te maken met een resolute tegenwerking door de Arabische nationale beweging. Dit verzet had weinig te maken met religie; het had een seculier karakter. Sommige van de meest vooraanstaande leiders ervan waren christenen. Arafat, leider van de PLO, was binnenskamers een vrome moslim, maar onder zijn leiderschap was de organisatie seculier. De PLO zei te streven naar het creëren van een “democratische en niet-confessionele” Palestijnse staat.

Wat is er gebeurd? Hoe kan een nationalistische beweging zo in de ban zijn gekomen van fundamentalisme? In de hele islamitische wereld nemen fundamentalistische bewegingen in kracht toe. En ook in Israël speelt een messianistisch joods fundamentalisme een steeds grotere rol. Als dit soort dingen gebeuren in diverse landen en religies, dan moet er een gemeenschappelijke oorzaak zijn. Welke?

Spirituele leegte Het is te makkelijk om deze ontwikkeling in algemene bewoordingen terug te werpen op de tijdsgeest. In de islamitische wereld heeft het bankroet van een liberaal, seculier nationalisme geleid tot een spirituele leegte, een economische ineenstorting en een nationale vernedering. Het lukte de Ba’ath-dictators in Bagdad en Damascus niet om moderne staten te creëren. De militairen in Algerije en Turkije deden het al niet veel beter. Na de omverwerping van de democratisch gekozen Iraanse leider Mohammed Mossadeq door Westerse landen kon de sjah de leegte niet vullen.

En al die tijd was er het vernederende gezicht van Israël, dat groeide van een veracht vreemd implantaat naar een militaire en economische macht. Islamitische Arabieren vragen zichzelf af: wat ging er mis? Als nationalisme zowel in vrede als oorlog gefaald heeft, als het zowel kapitalisme als socialisme niet is gelukt een gezonde economie te creëren, als zowel Europees humanisme als Sovjet-communisme het niet lukten de spirituele leegte te vullen, wat is dan de oplossing? Luidkeels steeg het antwoord op uit de massa’s : “Islam is het Antwoord!”

Extreem nationalisme Logischerwijs zou het Israëlische antwoord hierop het tegenovergestelde moeten zijn. Israël is immers een succesverhaal. Het heeft een machtig militair apparaat, is een technologische supermacht en heeft een stabiele economische basis. Maar messianistisch fundamentalisme, hand in hand met extreem nationalisme, dicteert onze koers.

Aan de vooravond van de recente oorlog in Gaza publiceerde de commandant van de bekende Giv’ati-brigade een order van de dag aan zijn officieren: “De geschiedenis heeft ons gekozen om als eersten het gevecht aan te gaan met de terroristische vijand in Gaza … Ik hef mijn ogen op naar de hemel en roep u aan: ‘Hoor mij aan Israël, de Heer is onze God, de Heer is Een.’ Oh Heer, de God van Israël, laat ons succes hebben, nu wij voor Israël het gevecht aangaan met een vijand die Uw naam vervloekt!”

God van Israël Het officiële doel van het Israëlische leger in deze oorlog was het bewaken van de grens en het stoppen van raketbeschietingen op Israëlische steden en dorpen. Maar dat is niet het doel van deze kolonel. Hij zond zijn soldaten om te sterven voor de God van Israël, tegen hen die Zijn naam vervloeken. Als deze officier de enige religieuze fanaticus was in het leger zou het al erg genoeg zijn. Maar het leger zit vol met keppeldragende officieren die geïndoctrineerd zijn met een religieus fanatisme en dit fanatisme overdragen op hun soldaten.

Dan is er nog IS. Er zijn veel islamitische partijen en organisaties in de moslimwereld – van de AK-partij tot het Moslimbroederschap tot Hamas. Zij beperken hun gevecht tot hun eigen land. Zij willen macht verwerven, en over hun land heersen. IS is totaal anders. Het wil alle staten vernietigen, vooral die moslimstaten die door Westerse imperialisten gevormd zijn uit islamitische grond.

Hunkering naar wraak Dat lijkt een belachelijk doel. Maar het is de uiting van een verlangen naar het herstel van oude glorie, een haat tegen allen van ons die de islam vernederd hebben, een hunkering naar spirituele waarden. Het herinnert aan het begin van het Nazitijdperk – haar wrok, haar hunkering naar wraak, haar aantrekkingskracht op de armen en vernederden.

Is het een bedreiging voor Israël? Uiteraard. Als IS haar dynamiek behoudt kan ze het Assad-regime omverwerpen en de Israëlische grens bereiken. Met zo’n bedreiging in het noorden van Israël is het absurd om te vechten tegen een minuscule islamitisch-patriotistische beweging in Gaza. Er is wellicht nog maar weinig tijd om vrede te maken met de Arabische nationale beweging, en zeker met het Palestijnse volk – zowel PLO als Hamas – om een blok te vormen tegen de Islamitische Staat. Het alternatief is beangstigend.

Uri Avnery, oud-lid van het Israëlisch parlement, is voorman van de Israëlische vredesorganisatie Gush Shalom

Dit artikel werd met toestemming van Uri Avnery vertaald door de Stichting Een Ander Joods Geluid en geplaatst op Joop.nl