Volstaat boerenverstand aan begin schooljaar?

De zomervakantie is bijna voorbij. En met het naderen van de eerste schooldag, neemt ook het landelijke debat hierover toe. De overkoepelende vraag hierin is hoe we kunnen voorkomen dat met het openen van de scholen het aantal besmettingen zal toenemen. Het laatste wat we moeten willen is namelijk dat de scholen weer voor onbepaalde tijd moeten sluiten en er weer volledig moet worden overgegaan op digitaal afstandsonderwijs. De landelijke media, virologen, politici en (zelfbenoemde) experts buitelen over elkaar heen met tips, adviezen en statements. Het is duidelijk: er heerst momenteel veel onzekerheid en weinig eenduidigheid over hoe dit georganiseerd zal worden op de ruim 6700 basisscholen en 700 middelbare scholen in ons land.

Sinds de coronacrisis in maart van dit jaar toesloeg, is de maatschappij op velerlei manieren ontwricht. Mensen kregen in hun nabije omgeving van het ene op het andere moment te maken met de gevolgen van een onbekende ziekte, die in het ergste geval kan resulteren in de dood. De angst voor het virus, de maatschappelijke consequenties en de overal aanwezige onzekerheid zorgen tevens bij velen voor een verminderde mentale weerbaarheid. Naast het gezondheidsaspect wordt ook het werkveld getroffen. Talloze mensen verloren reeds hun baan. Ook het onderwijs bleef niet gespaard. Op de basisscholen werden voor het eerst geen landelijke eindtoetsen afgenomen en in het voortgezet onderwijs gingen de centrale eindexamens zelfs niet door. Dit was sinds 1945, destijds als gevolg van de Tweede Wereldoorlog, niet meer voorgekomen.

De maandenlange lockdown bleek effectief te zijn. De besmettingscurve nam af. Het ontstane saamhorigheidsgevoel maakte sterk en betrof een gezamenlijk doel: het virus moest worden overwonnen, no matter what. Ondertussen kregen we meer vrijheden in beperking en zagen we in de zomervakantie geleidelijk aan helaas weer veranderingen ontstaan. De besmettingen namen langzaam weer toe, waarbij opviel dat het nu voornamelijk jongeren betrof die het coronavirus met zich meedroegen, dit in tegenstelling tot eerdere maanden. De regels werden her en der weer aangescherpt in het openbare leven en evenredig aan deze opnieuw stijgende besmettingslijn namen ook de zorgen voor de start van het nieuwe schooljaar toe.

Filosoof en schrijfster Stine Jensen benoemde afgelopen week in haar column voor NRC een uitspraak van Tom Lanoye. Deze Belgische schrijver noemt het ‘zelfverheerlijkende bullshit dat de Nederlanders, inclusief de premier, zich blijven beroepen op het gezonde boerenverstand van een nuchter volkje’. Ik ben van mening dat dit nuchtere boerenverstand niet direct een belemmering hoeft te zijn, wanneer we het hebben over de aanpak en invulling van de lessen op de scholen in het land. De vraag die we ons moeten blijven stellen is echter zowel praktisch als enigszins retorisch van aard: kunnen we gaan zorgen voor crisisbestendig, gezond en waardevol onderwijs?

Daarbij is het wel raadzaam om niet énkel het onderbuikgevoel te laten spreken, maar zeker ook de gefundeerde adviezen van organen als het RIVM en het OMT aan te nemen. Zo horen scholen bijvoorbeeld voorzien te zijn van deugdelijke ventilatiesystemen en voldoende ramen die open kunnen voor de broodnodige luchtverversing, moeten de hygiënevoorschriften nageleefd blijven worden en de gewenste anderhalve meter tussen docent en leerlingen gehandhaafd blijven. Daarnaast mogen we soms best kijken naar wat er om ons heen gebeurt. Duitse wetenschappers beweren – in een land dat eerder werd betiteld als ‘wereldkampioen in coronabestrijding’ – dat er drie stelregels zijn voor het openstellen van de scholen: kleine klassen, systematisch testen van leerlingen en docenten en op voorhand een strategie klaar hebben liggen voor wanneer er een mogelijke uitbraak is. Deze adviezen zullen zeker niet geheel alle onrust en onzekerheden wegnemen bij leraren, leerlingen en ouders. Maar in combinatie met ons eerder getoonde saamhorigheidsgevoel en boerenverstand is het zeker een begin.