Vijf suggesties om een nieuw feodaal tijdperk af te wenden

Wat een week weer. Ten eerste ’s lands bedenkelijke rol in het internationale schandaal dat de Paradise Papers blootleggen, dan de twijfelachtige staat waarin onze democratie verkeert (getuige het tribaal aandoende machtsoptreden van bedrijven als Shell en Unilever die de afschaffing op de dividendbelasting eigenhandig afdwongen); en tot slot de handvol investeerders, waaronder het Koninklijk Huis, die doelbewust de prijzen van huizen voor de rest van de bevolking in Amsterdam en omgeving opstuwen.

Het gaat ook maar door – week in week uit. Symptomen als deze, die wijzen op het internationale verschijnsel dat al veel langer aan de hand en erg zorgwekkend is en waar niets, althans niets effectiefs, tegen wordt ondernomen door politici in Den Haag, in Brussel, in Washington of waar dan ook, namelijk: dat de sociale, economische en politieke macht bezig is om in steeds minder handen terecht te komen – en dat de rest (zo’n 99% van de andere mensen) daarvan natuurlijk het gelach betaalt. Simpelweg omdat de rest (in veel gevallen althans) veel te druk is met overleven; of zich simpelweg te weinig verbonden voelt met de samenleving; dan wel het geloof in het goede heeft opgegeven of anderszins. Wat overheerst is cynisme en passiviteit.

Tja… Zo wordt van het kwaad tot erger, zo lijkt het (althans, dat is bekeken over een periode van 30 jaar ook het patroon).

Vandaar, om de moed niet helemaal te verliezen, een bescheiden poging tot iets van een weerwoord – als, zeg maar, een sneeuwvlokje. In de hoop dat dit enigszins anderen aanspoort om ook sneeuwvlokjes te laten neerdwarrelen. Dat lijkt onschuldig, maar vergeet niet de enorme kracht van kleine brokjes sneeuw – want als het er genoeg zijn, kunnen ze een lawine veroorzaken. Hoop – daar draait het om!

Dus wat kunnen we doen?

Hier in ieder geval mijn bijdrage – een vijf stappenplan als hulpmiddel voor een tegengeluid, te weten:

1. Wat dacht je van het opknippen van banken in kleinere eenheden. No more to big to fail… Zo kun je ook publieke banken creëren (die niet mogen ‘speculeren’ of eigenlijk gokken met het geld van de mensen) en zakenbanken (die wel mogen gokken, maar als het misgaat is in ieder geval niet het publiek de sigaar!). Kortom, laat de zogenaamde Glass-Steagall Act weer terugkomen; wetgeving ontstaan in de depressiejaren die decennia lang effectief de financiële wereld wist te muilkorven – en dat geenszins ten koste ging van de welvaart in de 20ste eeuw.

2. Daarnaast zijn we zogenaamd wel in staat de meest ingewikkelde handelsverdragen internationaal te sluiten (vaak ten koste van werknemersrechten en het milieu), maar we zouden volgens onze leiders zogenaamd niet in staat zijn om internationaal belastingontduiking aan te pakken of om werknemersrechten veilig te stellen. Yeah, sure…!

3. Wat dacht je verder van de rechtspraak. Geen klassenjustitie meer! Want waarom is, als ik op z’n Rutteriaans als zogenaamd ‘hard werkende Nederlander’ duizend euro steel, er een grotere kans dat ik in de bak beland dan als ik als bankier 3,7 miljard euro van de samenleving afhandig maak en daarna gewoon weer een mooie carrièrekans krijg alsof er niets is gebeurd (tja, SNS-bank!?). Bovendien is een eerlijkere aanpak ook nog eens een goede manier om iets van een moreel kompas aan te kweken.

4. Ook zouden we als vierde punt onze economische indicatoren moeten aanpassen. De huidige definities zijn in de laatste jaren zo aangepast om in de economische modellen kloppend te zijn, dat ze vrij weinig met de werkelijkheid van doen hebben. Zo kan het bijvoorbeeld dat we juichen om economische ‘groei’ – en denken we dat het ‘goed’ gaat. Terwijl de reële koopkracht in het echte leven van veel mensen al jaren lang stagneert te midden van stijgende zorgkosten, woningprijzen, studiekosten etc. etc. Neem ook onze werkloosheidscijfers met een korreltje zout. En zegt het zogenaamde Bruto Binnenlandse Product werkelijk hoe goed het met een land gaat!?

5. We zouden tot slot het Angelsaksische ‘aandeelhouderskapitalisme’ moeten hervormen tot een kapitalisme waarbij gekeken wordt naar meerdere stakeholders – zoals de werknemers en het milieu – zodat bijvoorbeeld centrale banken niet slechts de belangen van investeerders in het oog hebben.

Trouwens, zo kunnen we wel nog even doorgaan. Maar dat terzijde…

Historisch gezien blijkt dat we welvarender zijn, als gemeenschap, in tijden met een bescheidenere financiële sector. Want kapitalisme blijkt te werken als ze ten dienste staat van de ondernemer en de burger in de reële economie – en niet als het ten dienste staat van de investeerder in de virtuele economie. Bovendien, er is nog nooit zoveel geld in omloop geweest als in ons tijdperk. Dus daar kan het niet aan liggen. Het probleem is alleen dat door de huidige situatie, de verdeling van dat geld inmiddels zo scheef is – dat in academische literatuur vergelijkingen worden gemaakt met het feodale tijdperk; een beroerde periode met extreme verschillen in rijkdom en macht. En eigenlijk is dat de situatie geweest waartoe de mensheid was veroordeeld in veruit het grootste deel van haar geschiedenis.

Zeker! Het heeft er dus nu alle schijn van dat we verder terug gaan naar bij af – maar diezelfde geschiedenis laat gelukkig bijvoorbeeld ook een Glass-Steagall Act zien, een effectieve beteugeling van de financiële sector. Kortom, ook het omgekeerde is mogelijk – het ontstaan van een steeds duurzamer en eerlijker economisch systeem.

Moge daartoe vele, vele andere sneeuwvlokjes gaan neerdwarrelen. Succes! ​