Vertrouwen of achterdocht?

De meerderheid van de Nederlandse artsen voelt er niets voor dat het normaal wordt dat gesprekken met hun patiënten worden opgenomen. Dat was de uitkomst van een enquête die werd gehouden na een voorstel van minister Schippers in deze richting.

Weinig verbazingwekkend lijkt me, in een tijd waarin het aanklagen van mensen schering en inslag dreigt te worden. Advocaten worden steeds vaker al ingeschakeld voordat er een poging is gewaagd om een verschil van inzicht of opvatting op een gewone manier uit te praten.

Dokters die afwijken van een richtlijn krijgen bij het medisch tuchtcollege zonder uitzondering een tik op de vingers, dus de angst zit er bij de beroepsgroep ondertussen wel in.

Het is nog altijd regel dat artsen hun patiënten zo goed mogelijk proberen te helpen, en dat kwade bedoelingen slechts bij zeer hoge uitzondering bewezen kunnen worden. Maar veel boze, gefrustreerde en onbehandelbaar zieke mensen willen zich graag afreageren, en wie leent zich daar beter voor dan de dokter die niet heeft bewerkstelligd waar men naar verlangde?

Ik heb dikwijls meegemaakt dat patiënten me ophemelden vanwege allerhande niet aanwezige kwaliteiten, om vervolgens te veranderen in zeer toornige en uiterst ontevreden klanten op het moment dat duidelijk werd dat ook ik niet kan toveren.

Natuurlijk: er zijn situaties waarin het behulpzaam kan zijn om iets op te nemen. Bij sommige vormen van psychotherapie maakt men er zelfs graag gebruik van. Als een bepaalde belangrijke uitleg vergeten dreigt te worden is een geluidsopname een uitkomst. Maar steeds heb je het dan over situaties waarin dokter en patiënt bespreken of iets opgenomen wordt, alvorens het daadwerkelijk te doen. En op deze manier is er ook weinig op tegen.

Het echte probleem is dat de relatie tussen dokter en patiënt wezenlijk verandert als alles wordt opgenomen. Een relatie die van oudsher was gebaseerd op vertrouwen, wordt dan geleidelijk een contact waarin doorlopende waakzaamheid is geboden. De angst om iets fout te doen draagt weinig bij aan de kwaliteiten van dokters. Sterker nog: hoe angstiger ze worden, hoe groter de kans op een fout.

Dokters zijn net gewone mensen: als je ze vertrouwen schenkt gaan ze beter presteren. Door patiënten aan te moedigen ieder gesprek met hun arts op te nemen ontstaat er een cultuur die we met elkaar niet moeten willen. De angst zal toenemen, en het aantal fouten in behandelcontacten zal niet afnemen. Eerder het tegenovergestelde.

De patiëntenorganisatie wist al te melden dat de kans op misbruik van opnamen heel klein is. Met andere woorden: dokters moeten niet zo achterdochtig zijn. De praktijk is dat artsen meer dan ooit onder vuur genomen worden. Waar ze in het verleden vaak (en onterecht) onaantastbaar waren, zijn ze nu steeds vaker een beroepsgroep in de vuurlinie. De volksgezondheid is daardoor niet verbeterd, helaas.