Vertrouw maar op de onderbuik van oom agent

Het programma Politie & Wetenschap liet onderzoeken waar agenten op letten wanneer ze iemand staande houden. De conclusie liegt er niet om: etnische minderheden worden vaker gecontroleerd dan witte Nederlanders. Bovendien is 40 procent van die aanhoudingen op geen enkele manier te rechtvaardigen, aldus de onderzoekers. Wat net zoveel betekent als: die 40 procent werd er door de politie uitgepikt vanwege de niet-witte huidskleur. Niet meer, niet minder.

Goede bedoelingen Toch menen de agenten dat etnisch profileren oké is. Stereotypen zijn handig om boeven te vangen, zeggen ze. Doen ze wel vaker. Gewoon voor je kijken en doorlopen, dus. Tenzij je zwart bent, grote kans dat je dan je benen moet spreiden. Maar als oom agent er in 40 procent van de gevallen compleet naast zit, zoals uit dit onderzoek blijkt, is het misschien een idee om voortaan iets minder op de onderbuik af te gaan en meer in te zetten op professionaliteit? Beginnende bij een cursus ‘hoe zet ik mijn racistische bril af’, bijvoorbeeld. Oom agent kan nog zo hard roepen dat het niet racistisch bedoeld is, wanneer een witte man niet wordt gecontroleerd dankzij zijn huidskleur, maar een zwarte man wel – vanwege zijn huidskleur – dan is daar maar één woord voor: racisme. Al je goede bedoelingen zijn dan precies helemaal niks waard. En oja, racisme is een misdrijf, ook verboden in de Grondwet. Dus oom agent, handhaaf gewoon die wet. Ook in de spiegel.

‘Voelen’ Het is dan ook storend dat in de berichtgeving, ook door de onderzoekers zelf, wordt gesteld dat de etnische minderheden zich gediscrimineerd ‘voelen’, alsof ze een bacteriële infectie hebben opgelopen en antibiotica nodig hebben. Het slachtoffer wordt erdoor geproblematiseerd, de indruk wordt gewekt dat ze het maar even van zich af moeten schudden. Het is alsof je tegen een aangerande vrouw zegt dat ze de volgende keer maar geen kort rokje aan moet trekken. Je voelt je gediscrimineerd, omdat je gediscrimineerd wordt. Je stopt discriminatie niet door tegen het slachtoffer te zeggen dat hij het van zich af moeten schudden, of zich maar moeten invechten. Je stopt het door de Grondwet serieus te nemen en de daders aan te spreken op hun gedrag, helemaal wanneer het om politieagenten gaat, de hoeders van onze veiligheid. Een aanrander spreek je op zijn fysieke daderschap aan, ook wanneer hij er écht van overtuigd lijkt dat zijn slachtoffer met “nee” “ja” bedoelde. Zo ook een racist. Het gif verdwijnt niet wanneer je het bedekt met de mantel der liefde, ook niet wanneer je wegkijkt.

Toch is dat wat er nu gebeurt.

Intuïtie Lange tijd werd bij etnisch profileren gesproken over ‘incidenten’. Minister Van der Steur ontkent nog steeds dat het om een structureel probleem gaat, laat staan dat hij zou erkennen dat het ook maar iets met racisme te maken heeft. Agenten wordt bovendien ‘professionele intuïtie’ toegedicht, als ware de onderbuik van oom agent wetenschap. Intuïtie is een mooi woord voor niet nadenken. Het casino zit vol mensen die hun intuïtie volgen en iedere avond gaan ze armer naar huis. Het is typerend voor het tijdperk waar we in leven: de boze burger – ook in de persoon van oom agent – heeft altijd gelijk. En als wetenschappelijk het tegendeel wordt bewezen? Dan veegt men de reet ermee af. Je ziet het bij klimaatonderzoek , je ziet het bij discussies over seksisme en over sociale ongelijkheid. Zelfs armoede in Nederland – een best wel kwantitatief meetbaar feit – wordt stelselmatig ontkend.

Ontkennen, de meeste agenten weten intuïtief vast wel wat dat betekent.