En wéér blijkt: agenten doen aan etnisch profileren

Allochtone Nederlanders worden in bijna de helft van de gevallen ten onrechte staande gehouden door de politie. Uit een onderzoek dat maandag verschijnt blijkt dat voor maar liefst 40 procent van de politiecontroles geen enkele rechtvaardiging is. Dat meldt de NOS.

Het rapport werd opgesteld in opdracht van onderzoeksprogramma Politie & Wetenschap en richtte zich op proactief politieoptreden: uitsluitend situaties waarbij agenten zélf selecteerden wie ze besloten te controleren. Een op de drie van die controles bleek gebaseerd op het vermoeden van de betreffende agent dat er iets aan de hand was. Dat vermoeden werd ingegeven door bepaald gedrag, maar ook simpelweg door iemands uiterlijk of auto.

Bij ruim de helft van die controles waren allochtone Nederlanders het doelwit. Zij zijn daarmee oververtegenwoordigd ten opzichte van hun aandeel in de bevolking, zo concluderen de onderzoekers. Riskant, zegt onderzoeker Wouter Landman. ‘Zij voelen zich gediscrimineerd, wat zorgt voor toenemende verwijdering tussen etnische minderheden en de politie.’

Het maandag gepresenteerde onderzoek is het zoveelste bewijs dat de politie zich op grote schaal schuldig maakt aan etnisch profileren. Vorige maand bleek uit interne politierapporten dat het probleem nóg structureler dan gedacht was en dat korpsen worstelden met de aanpak. Uit die rapporten bleek ook dat agenten er overwegend geen enkele probleem in zien om iemand staande te houden, puur vanwege de etniciteit van die persoon. Zo vertelde een van de geïnterviewden hoe zijn collega echt op jacht was naar Marokkanen.

De onderzoekers van het nieuwe rapport noemen de discriminatie door politieagenten echter ‘niet bewust’. Daarmee bedoelen ze dat er onder agenten een stereotype van “de gemiddelde boef” leeft. Agenten zouden vooral oog hebben voor jonge mannen uit lagere sociale milieus. “Antillianen”, “Marokkanen”, “zigeuners” en “Oostblokkers”, maar ook “kampers” en “aso’s”, aldus de eigen bewoording van de agenten.

Met dat beeld in hun hoofd gaan agenten vervolgens de straat op. Daarbij overschatten ze volgens Landman hun eigen intuïtie schromelijk: ‘Agenten vinden iemand snel verdacht. Ze gaan ervan uit dat er met zeven van de tien mensen die ze controleren wel iets aan de hand is. In de praktijk bleek juist het tegenovergestelde: 7 van de 10 controles leverden niets concreets op.’

De onterechte controles door de agenten zorgt er daarbij voor dat zij en hun slachtoffers in een vicieuze cirkel terechtkomen: de agenten zouden zich te weinig bewust zijn van de impact die etnisch profileren heeft. De personen die zonder reden lastiggevallen worden door de politie reageren in sommige gevallen met ‘een bepaalde mate van vijandigheid’ richting die agenten, waardoor die agenten op hun beurt nóg autoritairder optreden.

De onderzoekers pleiten er in hun rapport voor om minder onnodige controles uit te voeren en de lat hoger te leggen. ‘Dat voorkomt dat mensen zich gaan afzetten tegen de politie”. Wat er met die aanbeveling gedaan wordt, is nog maar de vraag. Nadat vorige maand de interne rapporten naar buiten kwamen, zei de Brabantse korpschef Ruud Bik over het terugdringen van etnisch profileren: Dat is een lange termijn proces en dat hebben we echt niet volgend jaar voor elkaar. Mijn stelling is dat je er misschien wel nooit vanaf komt.’