Verlos de burgemeester uit zijn spagaat!

De burgemeester zit in een spagaat. Hij is zowel voorzitter van het college van B&W (het stadsbestuur) als van de gemeenteraad (het stadsparlement). Vooral in grote gemeenten leidt dat soms tot problemen. Want ligt in een raadsvergadering de loyaliteit van de burgemeester nou bij de gemeenteraad die hij voorzit of bij de wethouder die een voorstel van het college door de raad probeert te loodsen?

Als je het een burgemeester zelf vraagt, dan luidt het politiek correcte antwoord ongetwijfeld dat hij als raadsvoorzitter uiteraard volledig onafhankelijk het raadsdebat faciliteert. Dat zal ook zonder twijfel de intentie van de meeste burgemeesters zijn. Maar wat doe je als burgemeester als een wethouder tijdens een debat over een moeilijk collegevoorstel in het nauw wordt gedreven? De verleiding is groot om een kritisch raadslid net iets minder ruimte te geven voor een scherpe interruptie.

In Rotterdam was oud-burgemeester Opstelten een meester in het subtiel sturen van het raadsdebat in de voor het college gewenste richting. Ook zijn opvolger Aboutaleb volgt soms – al dan niet subtiel – dat voorbeeld. Toen midden in de nacht bij een belangrijke stemming er net te weinig raadsleden van coalitiepartijen aanwezig waren, schorste hij de vergadering voor een half uur, zodat de dienstauto van één van de wethouders een raadslid thuis kon ophalen. Het voorstel kreeg met één stem verschil een meerderheid.

Tot 2002 was de verwevenheid tussen raad en college in het systeem ingebakken. Wethouders waren toen zowel raadslid als lid van het college. De Wet Dualisering Gemeentebestuur maakte daar een eind aan: college (uitvoerder) en raad (wetgever en controleur) kwamen onafhankelijk van elkaar te staan. Alleen de burgemeester bleef een dubbelfunctie houden: als voorzitter van het college én als voorzitter van de raad. Dat brengt hem in een lastige positie. Het is zoiets als de minister-president die de vergaderingen van de Tweede Kamer moet voorzitten.

Om de onafhankelijke positie van de gemeenteraad te versterken zou het daarom goed zijn om de laatste weeffout in de dualisering van het gemeentebestuur te ontrafelen. Verlos de burgemeester uit zijn spagaat en laat het voorzitterschap van de raadsvergaderingen over aan een raadslid. De praktijk in de Tweede Kamer leert dat dat de zuiverheid en onafhankelijkheid van het debat ten goede komt. Zowel voor de gemeenteraad als de burgemeester zou dat op lokaal niveau ook beter zijn.

JOOP-DEBAT: Arno Bonte gaat donderdag 13 januari in discussie met J. Wienen, burgemeester van Katwijk en secretaris van het Genootschap van Burgemeesters. Om circa 11:45 uur live bij De Gids FM op Radio 1.