Verkiezingsuitslag is geen breuk met het verleden

Nederland is helaas een in meerderheid rechts land. Dat was het al voor 22 november. De Eerste Kamer is voor tweederde onvervalst rechts. En kijk eens naar de door BBB gedomineerde Gedeputeerde Staten. De regering is er voor de grote bedrijven en de hogere inkomens. Nederland als belastingparadijs. En internationaal? Rutte IV schaarde zich ‘onvoorwaardelijk’ achter Netanyahu en liet bijna onze VN-vertegenwoordiger tegen een resolutie stemmen die opriep tot een humaan Israëlisch optreden in Gaza.

De progressieve oppositie wordt hierbij geframed als het linkse gevaar dat ons land naar de afgrond zal leiden als het aan de macht komt. Hoho, dit is geen polarisatie, mensen, het gaat om feiten. Want polariseren, dat doen die linkse moralisten met hun gezeur over ons gave beleid. Dat D66 economisch naar rechts helt en GL/PvdA bestaat uit brave partijen die er geen been in zagen toe te treden tot door BBB gedomineerde Gedeputeerde Staten, in Limburg ook SP, dat past nu even niet in Ruttes polarisatiemodel. De verkiezingsuitslag is geen breuk met het verleden.

De kritiek op polarisatie beperkt zich meestal tot het lawaai dat twee al dan niet zelfbenoemde uitersten produceren. Mag het een onsje minder, mensen? Waarop media vervolgens suggereren dat slechts die twee uitersten bestaan. The rest is silence.

Maar wie de recente electorale bewegingen van kiezers wil beschrijven en analyseren, heeft weinig aan polarisatiemodellen. Die twee zogenaamde uitersten bevinden zich immers, zoals politicologen al decennia aantonen, beide in een van de electoraal segmenten, waarbinnen kiezers zich bewegen tussen een aantal partijen.

Een voorwaarde is uiteraard dat die partijen niet te veel van elkaar verschillen, anders is de stap voor de kiezer van de ene naar de andere partij te groot. Een VVD’er uit Laren zal nooit op de SP stemmen.

Natuurlijk is het uiterst betreurenswaardig dat PVV de grootste kon worden. Juist daarom is de malste en geruststellend bedoelde reactie daarop dat driekwart van de kiezers NIET heeft op Wilders gestemd. We kunnen dus rustig slapen, net als in de tijd van H. Colijn.

Helaas zijn VVD, NSC, BBB en CDA elk op hun eigen manier PVV-light, als je hun programma’s over de hele breedte bekijkt. Vervolgens was voor deze partijen geen punt dat nadat Rutte zijn kabinet liet vallen op immigratie, zijn partij dit item inzette als speerpunt in de campagne.

Hun achterbannen willen dan ook dolgraag met Wilders regeren en blijken uit onderzoek weinig bezwaar te hebben tegen het uitsluiten van bepaalde groepen kiezers en een sterke leider die best de regels mag buigen. Demissionair minister van Justitie Yeşilgöz-Zegerius heeft niet alleen de deur opengezet voor Wilders, maar ook voor de rechts-populisten in haar eigen partij als Paul Slettenhaar en zoals Joop meldde, Halbe Zijlstra. Die zouden best als dissident kunnen plaatsnemen in een kabinet dat hun partij formeel slechts gedoogd.

Dat Wilders een middelvinger uitsteekt naar de grondwet is zowel waar als een bedreiging voor de democratische rechtsstaat. Maar de kabinetten-Rutte hieven die middelvinger tegen de democratie geregeld in de luwte van achterkamertjes. Pas recent, toen degene die uit de rapportage over de toeslagenaffaire oprees als de harteloze beul bij uitstek, tot VVD-erelid verheven werd. Van deze middelvinger kan qua schaamteloosheid zelfs Wilders nog wat leren.

De puinhopen van Rutte zijn als bekend mede mogelijk gemaakt door de wisselende coalitiepartners PvdA, D66, CU en CDA, inclusief twee decennialang door CDA-lid Pieter Omtzigt. En in het begin gedoogsteuner PVV. Dertien jaar lang ook met Kamermeerderheden via stemmen van PVV, FvD, BVNL, JA21, BBB en SGP. Ja, de lijst van medeplichtigen met Rutte I-IV is lang. De verkiezingsuitslag is geen breuk met het verleden.

Twee typen verkeerde reacties op de verkiezingsuitslag zien we bij links. De eerste is die dat het volk nu eenmaal heeft gesproken en dat dienen we te respecteren. Het volk? Vooral de infotainmenters, de bloggers, de influencers en de juicers hebben gesproken. Deze reactie wordt steevast vergezeld door zalvende praatjes over Wilders die natuurlijk water in de wijn gaat doen en dat een deel van zijn programma eigenlijk best wel links is. Hoezo? Verlagen van dingen als directe belastingen, maar volstrekt geen belasting verhogen op hoge inkomens, vermogen en winsten, laat staan op vervuiling. En laat PVV als bekend nu juist op die (vermeend) linkse punten het snelst bereid zijn om water in de wijn te doen.

De tweede verkeerde reactie is de al te begrijpelijke woede te concentreren op Wilders en PVV en niet op de bovenstaande partijen die direct of indirect bereid zijn om vuile handen te maken – een uitdrukking die zelden zo adequaat was als nu. Niet alleen vuile handen uit machtsoverwegingen, maar ook omdat zij een deel van hun programma denken te kunnen verwezenlijken in Wilders I. Val deze partijen aan met een beroep op grondwet en democratie.

Een probleem voor links is dat ook rechtse kiezers vaak onze grote problemen signaleren. Een proces waarin slechte voorzieningen en vervoer op het platteland, slecht onderwijs, slechte zorg, dure energie, prangende woningnood en armoede steeds slechter worden. Maar deze kiezers lijden aan, zoals Marx als zag, een vals bewustzijn. Want de partijen van hun keuze grossieren in precies de verkeerde oplossingen. Juist vervoer, onderwijs en zorg worden gesloopt door hun marktfetisjisme, dat ook de woningbouw volkomen heeft overgeleverd aan beleggers en projectontwikkelaars. Schuldig is de markt en de manier waarop die door neoliberale overheden wordt gefaciliteerd.

Het gaat dus, zoals Francisco van Jole aangaf, op lange termijn niet om de mannetjes en vrouwtjes die de partijen leiden, maar om de kiezers die we moeten overtuigen van goede alternatieven en het scheppen van een mediaklimaat waarin dat kan. Alternatieven zonder xenofobie, misogynie, homohaat, eigen volk eerst en het herinvoeren van de doodstraf. Sorry, foutje, dat laatste is de SGP. Overigens een protestantse partij, Francisco.

Er zit er voor links niets anders op dan meer en meer samen te werken. Niet alleen met andere politieke partijen, maar ook met actiegroepen, landelijk en lokaal. Met burgerinitiatieven. Daar zit vaak kennis en ervaring waarover de partijen niet of onvoldoende beschikken.

Een onsje minder moralisme en een onsje meer pragmatisme is daarbij niet onverstandig. Probeer boeren die ook geen zonnepanelen op landbouwgrond willen, ervan te overtuigen dat die voortaan verplicht op kantoor- en industriegebouwen komen. Woningbouw inderdaad niet in de weide, maar inbreien in de bebouwde kom, in lege kantoren en winkels, op flats uit de jaren vijftig en zestig, en dit alles onder regie van de gemeente. Sociaal vooral, want ook de kinderen van populisten willen een woning. Probeer xenofoben in de buurt van Tata, Chemours en megastallen ervan te overtuigen dat hun gezondheid in het geding is. Laat hun zien dat hun kinderen geen woning krijgen omdat de overheid niet is geïnteresseerd in sociale woningbouw.

Maar links, ga vooral panisch de samenwerking zoeken en slik daarbij soms ook veel weg. Het komende rechts-populistische kabinet eist als oppositie zoveel mogelijk linkse, progressieve eenheid.

¡No pasarán!