Verdwalen met een kieskompas

Bij het Kieskompas kom ik bijna in het midden van het midden uit. In termen van het Olympisch boogschieten: een 9. Pal op het midden van de verticale as progressief – conservatief en net een tikkie naar rechts op de horizontale as van links – rechts. Geen verassing: ik ben een middenman, altijd geweest.

Wat wel een verassing is, is dat de partij die met mij het dichtste bij het midden staat… de PVV is. Nu kan je me veel wijsmaken, maar niet dat de PVV een middenpartij is. Hoe is dat dan verklaarbaar? Mag ik raden?

Voor het bepalen van de positie van een partij is het verkiezingsprogramma leidend. Ik heb er weinig twijfels over dat de PVV – niet lastig gevallen door hinderlijke congressen – haar programma zo heeft opgeschreven dat de kans dat het zoveel mogelijk stemmers zo trekken zo groot mogelijk is – en dus in het electorale midden uitkomt. Dat kan ik de PVV moeilijk verwijten, hoe graag ik het ook zou willen. Ze werken binnen de regels van het systeem, al blijven ze voor mij de partij die hoogstens in het midden van de polarisatie staat. Ik kan het ook Kieskompas moeilijk verwijten, je moet uiteindelijk ergens van uitgaan. Maar, zou ik dan wel zeggen, dan zou ik me als maker van zo’n kieshulp erg bescheiden opstellen. Heel erg bescheiden.

En dat is niet precies wat de grote man achter Kieskompas, André Krouwel, laat zien in NRC Handelsblad ( betaalde editie ) als hij en de voorman van de Stemwijzer , Kars Veling, voor het eerst met elkaar in gesprek gaan. Het was erg. Twee concurrenten die met geforceerde beleefdheid hun afkeer van elkaar onderstreepten tot bijna het einde, toen ze het soort zoete broodjes met elkaar gingen bakken waar je tandglazuur bij barst.

Nachtmerrie Normaal gesproken zou ik een artikel als dit al snel wegscannen. Maar het gaat wel ergens over. Ook al zou slechts een klein percentage van de gebruikers hun stem daardoor laten beïnvloeden, dan nog kan geen folder of persbericht er ook maar bij benadering tegenop.

Het is dus de nachtmerrie van elke partij om daar niet goed in te staan. Het maakt dus uit hoe er mee wordt omgegaan. Mijn ervaringen dateren van voor de huidige verkiezing en zijn vooral gebaseerd op lokale verkiezingen, maar er is wel degelijk een verschil tussen beide benaderingen. De Stemwijzer is alles behalve ideaal en is heel strikt geworden richting wat partijen aanleveren, maar het is minder een black box dan het Kieskompas, waarbij je je echt overgeleverd voelt aan – ja, wat?

Krouwel kwam met een antwoord. Als grootste verschil met de Stemwijzer kwam hij te voorschijn met een database waarin ‘alle media-uitingen tijdens het kabinet Rutte’ zijn verzameld. Daar worden dan clusters van woorden uitgehaald die de keuze van de stellingen bepalen. Heel interessant, maar wat hij dus eigenlijk zegt, is dat de discussie in de media ook de discussie onder burgers is. Krouwel doet dat ongereserveerd: alles waar media-aandacht voor is wordt bij hem een ‘enorm debat’.

Met alle respect voor de media, mag ik twijfelen? Los van de vervuiling die je in de database krijgt door kuddegedrag, eigen agenda’s en concurrentieoverwegingen binnen de media zelf, heb ik er twee grote problemen mee.

Het eerste probleem is dat ik denk dat het een grote onderschatting van de Nederlander is om te menen dat die zich in haar meningsvorming over de politiek alleen laat leiden door de media. Er is echt nog een andere werkelijkheid. Kleiner wellicht, maar niet minder relevant.

Werkelijkheid Ik ben de Stemwijzer in nogal wat trainingen gaan gebruiken en dat voor verschillende doelgroepen. Wie kiest welke stellingen? Mijn ervaring met de Stemwijzer is dat de beleidswerkelijkheid van ambtenaren niet de werkelijkheid is van de politici en dat de werkelijkheid van de politici niet die is van de media. En de media zijn niet de werkelijkheid van de burgers.

De Stemwijzer weet zich daar uiteindelijk maar beperkt raad mee, maar ze is transparant in haar keuzes. Kieskompas laat zich slechter in de keuken kijken, maar pretendeert minstens zoveel en baseert zich daarbij niet op de intenties van de partijen zelf, maar op wat anderen daar van vinden. Anderen? De media dus.

En dat brengt me bij mijn tweede probleem. Is onze politiek al niet voldoende uitgeleverd aan de media? Dat het ouderwets campagnevoeren zo langzamerhand folklore is geworden vind ik jammer, maar is ook realiteit. Dat is nog iets anders dan de media ook nog eens de arbiter te laten zijn over alle aspecten van het democratisch proces: van wat er van de programma’s in de media verschijnt, tot wie er in de debatten mogen optreden tot wat er in de kieshulpen komt. Dat is teveel van het goede, social media of niet. 

Ik vind het de gruwel van Krouwel dat hij zich zo uitlevert. En het is trouwens ook heel a-typisch. In het interview doet hij zich kennen als iemand met een heel eigen mening. Hij heeft, zoals de Engelsen zeggen ‘an ax to grind’ . Nou, kom daar dan maar mee en verschuil je niet achter allerlei assen.

In het interview maakt hij een onderscheid tussen een geld-as en een moraal-as. De keuze van de woorden zegt veel. Laat hij zichzelf maar ver op de moraal-as plaatsen en vandaar uit zijn stellingen verwoorden. Dan kiezen we echt volgens zijn kompas.

Volg Peter ook op Twitter