Een verbod op bijenkillers - waar wachten we nog op?

Op 22 maart zou er in een Standing Committee van de Europese Commissie worden gestemd over een open teeltverbod van drie neonicotinoïden. Deze notoire stoffen, die werken op het zenuwstelsel, worden al jaren in verband gebracht met de massale bijensterfte en risico’s voor andere organismen. Het is inmiddels vijf voor twaalf, maar de urgentie om deze, voor ons landbouwsysteem essentiële, beestjes te beschermen wordt helaas niet gereflecteerd in het politieke besluitvormingsproces.

Kijkend naar Nederland lijkt de groeiende maatschappelijke druk minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit niet te deren. Tijdens het AO Gewasbeschermingsmiddelen van 7 maart, maar ook tijdens het AO LNV Raad van 14 maart jl. stelde minister Schouten een ‘nieuw voorstel’ van de Europese Commissie af te wachten en een beoordeling van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb), voordat ze haar positie kenbaar zou maken. Saillant detail is dat de Europese Commissie niet van plan is om een ‘nieuw voorstel’ te publiceren; het voorliggende voorstel is al bijna een jaar oud en zal hooguit nog wijzigen in de overwegingen en de beoordelingsverslagen. De vraag is dan ook waarom minister Schouten een rookgordijn opwerpt, terwijl ze zich op andere dossiers een minister toont die wél keuzes durft te maken.

Het is inmiddels vijf voor twaalf voor onze bijen.  Onderzoek toont aan  dat we 75% van de insectenbiomassa in de afgelopen 27 jaar zijn kwijtgeraakt en meer dan 40 procent van de bestuivende insecten wordt wereldwijd  met uitsterven bedreigd. In 2013 werd er in Europa al een gedeeltelijk verbod ingesteld op voor bijen relevante gewassen en zomergranen in de open teelt (dit betrof ca. 15 procent van het Nederlandse gebruik) maar de realiteit laat zien dat niet voldoende is. Sindsdien zijn er vijf jaren verstreken. Vijf jaren waarin  de bewijslast opstapelde maar drastische maatregelen werden uitgesteld.

Het Europese Wetenschappelijke instituut EFSA is de afgelopen jaren consistent gebleven in haar beoordelingen over de risico’s van deze stoffen. De conclusie was elke keer hetzelfde: verdere munitie voor het instellen van een totaalverbod in de open teelt. In reactie op de meest recente herbeoordeling stelde een woordvoerder van de Europese Commissie dan ook dat dit de wetenschappelijke basis voor een verbod versterkte. Landen als Frankrijk, Engeland en Luxemburg, spraken zich in december uit vóór een verbod. Helaas werd de stemming die destijds was geagendeerd uitgesteld.

Op 1 maart schaarde ook het Europarlement zich achter deze conclusie. Recent onderzoek naar de mening van het Nederlands publiek liet zien dat zelfs 79% van de Nederlanders vóór een verbod is. Óók de sector zelf laat zien dat het mogelijk is: Nederlandse supermarkten en de bij hen aangesloten telers hebben afgelopen jaar de overstap gemaakt naar Milieukeur-certificering waarbij al twee van deze stoffen niet meer mogen worden toegepast. Een goede stap naar het volledige alternatief voor ons huidige onhoudbare landbouwsysteem: agro-ecologische landbouw, zonder chemische bestrijdingsmiddelen, waarbij slim wordt samengewerkt met de natuur.

Inmiddels lijkt óók de stemming van 22 maart te worden uitgesteld, en dat zou slecht nieuws zijn voor onze bestuivers. Minister Schouten biedt echter wel ruimte waar rede en ratio de grondslag van de besluitvorming kunnen vormen. Zo zegt zij in een brief van 5 maart  jl. dat ‘ Mocht het nieuwe EC voorstel nagenoeg ongewijzigd zijn vergeleken met het voorstel dat sinds december 2017 voorlag – op basis van de recente EFSA bevindingen is dat de lijn der verwachting – dan blijf ik bij de lijn dat daar waar EFSA (grote) risico’s ziet voor bijen er ingegrepen moet worden.’

De échte vraag die we dan ook moeten stellen is “Minister Schouten, waar wachten we nog op?”