Vechtlust & Verantwoordelijkheid

Tijdens de demonstratie op het Malieveld tegen de plannen van PVC om flink te bezuinigen op de kunst en cultuur sector hield Johan Fretz een zeer inspirerend speech.

De volledige tekst:

We zijn hier samengekomen omdat we iets willen doen. Wij zijn normaal niet de generatie die massaal de straten op gaat, als iets ons niet zint. Daar zijn we te genuanceerd voor. Niet in de minste plaats omdat we weten hoe onze ouders reuzengezellig en knetterstoned de wereld hebben geprobeerd te verbeteren, maar uiteindelijk vaak ook cynische neo-conservatieven of luie salonsocialisten zijn geworden. Wij zoeken liever naar oplossingen voor problemen en zien er niets in om alleen maar lawaai te schoppen als we het ergens niet mee eens zijn. Daarom is het belangrijk dat juist wij, een ding erkennen:

Natuurlijk kan er bezuinigd worden op de kunst! Dat zeg ik niet met plezier, maar het zijn nou eenmaal zware tijden en er wordt bijna overal bezuinigd. Dus ook wij zullen die pijn de komende jaren voelen.

Het probleem is volgens mij ook niet dat er wordt bezuinigd, het probleem is dat er zoveel wordt bezuinigd en dat het zonder enige visie gebeurt. Het Kabinet Rutte-Verhagen-Wilders zet een dikke rode streep door de kunstsubsidie. Dat willen “de mensen” namelijk. Maar als we eens helder maken, wat deze drie musketiers gaan doen, dan willen “de mensen” dat denk ik helemaal niet. Het klinkt in de hoogtijdagen van het rechts populisme natuurlijk goed: 200 miljoen weg bij iets dat toch alleen een “Linkse Hobby” is.

Laten we eens bij dat geouwehoer over Linkse Hobby’s beginnen. Dat uitgerekend Geert Wilders namens zijn 1,5 miljoen kiezers, de kunst weg zet als linkse hobby, is niet alleen ironisch, omdat wij het fundamenteel oneens zijn met zijn gedachtegoed. Het is vooral heel erg grappig dat een man die geobsedeerd is door het moeten beschermen van de Nederlandse cultuur, die cultuur vervolgens zelf beledigt en kapot wil bezuinigen. En je zou nog kunnen denken dat de beste man onder cultuur verstaat: Kaas & Windmolens, maar ook aan landbouw en nieuwe energie wordt door deze regering geen cent extra uitgegeven. We krijgen een dierenpolitie, maar worden zelf als beesten behandeld. De drie olijke nieuwe leiders gedragen zich als diëtisten die ons vertellen dat we te dik zijn en moeten afvallen, maar smijten vervolgens 16 miljoen dubbele sompige grillburgers op ons  bord.

Wat betreft de term “Linkse Hobby” zelf: die is niet eens beledigend door het eerste woord, want we zijn ook vaak links: omdat we een fatsoenlijke beschaving voor ogen hebben, waar verschillen in welvaart niet zo groot worden, dat mensen hun dromen niet kunnen verwezenlijken. De belediging zit hem in het woord Hobby. Mark Rutte schijnt een aardig stukje piano te kunnen spelen, maar koos ervoor politicus te worden. Voor hem was musiceren dus een hobby. Wie Fitna heeft gezien, mag concluderen dat het regisseren van films voor Geert Wilders ook meer een hobby is, dan een vak. En wie Maxime Verhagen vorige week zijn krokodillentranen zag inslikken op CDA-Congres, weet dat Maxime op amateurniveau misschien aardig kan meekomen als acteur: bij Toneelgroep Amsterdam spelen zit er voor de CDA-leider niet in!

Maar hier staan veelal mensen, die gestudeerd hebben of studeren voor een vak, het vak van kunstenaar, zoals een hardwerkende automonteur heeft geleerd om auto’s te maken en een bakker heel goed brood heeft leren bakken. Alleen anders dan in veel andere sectoren is de bijdrage van een kunstenaar aan de samenleving niet uitsluitend materieel te meten. Iemand die ontroerd een zaal of museum verlaat, levert de staat niet direct extra knaken op, integendeel: het kost soms juist wat geld. Maar kunst inspireert haar inwoners dan ook tot grote dingen, het prikkelt, het biedt troost en hoop. Het doet mensen even hun eigen sores vergeten, of wekt ze juist tot leven. Het begeestert, het schudt ze door elkaar, vermaakt ze, laat ze lachen, huilen, zichzelf herkennen.

Ik zie onze aanstaande premier Mark Rutte nog zitten, vier jaar geleden als gast op het Nederlands Film Festival bij de vertoning van zijn favoriete Nederlandse film: Cloaca van wijlen Willem van de Sande Bakhuyzen. Een film die hem diep had geraakt, zoals Rutte de zaal vertelde, die hem danig had ontroerd en op de pijn en het verdriet van de mens had gewezen. Maar vandaag de dag kunnen we dus zeggen dat dit een film is die onder zijn eigen beleid misschien niet meer gemaakt kan worden. Heeft deze film winst gemaakt? Nee. Heeft deze film miljoenen bezoekers naar de zalen getrokken? Nee. Heeft deze film geïnspireerd, geroerd, iets in mensen teweeg gebracht? Ja en dat is waar het hier vandaag over gaat!

Het gaat om dat onaanraakbare. We kunnen niet zonder muziek, film, theater, literatuur en beeldende kunst. Het is de zuurstof voor de ziel. En het maakt niet uit of je uit de Grachtengordel van Amsterdam komt en naar een complex toneelstuk kijkt, of uit de Schilderswijk in Den-Haag komt en tot tranen geroerd uit Komt een Vrouw bij de Dokter loopt. Het gevoel dat kunst los kan maken, is universeel.

En dus moeten we ook niet denken dat ondernemers, liberalen, boze mensen uit achterstandswijken, conservatieven onze vijanden zijn. Voorbeeld: in de Schouwburg van Amsterdam is er een prachtige zaal genoemd naar de hoofdsponsor: De Rabobank. Ondernemers zijn heus niet te beroerd om te investeren in een beschaving, waarin kunst en cultuur een prominente plek behouden. Ieder mens is bereid om onderdeel uit te maken van iets dat groter is dan hijzelf, zolang zijn persoonlijke belangen maar erkend worden. Wij op onze beurt, mogen dan ook best wel eens hardop zeggen dat we offers vragen van mensen met hogere inkomens.  En doorgronden waarom mensen uit de middenklasse en onderklasse soms neerbuigend over kunst praten. We moeten durven een bredere taal te spreken dan die van ons als zelfbewuste kunstenaars onder elkaar.

Want we kunnen dit debat winnen, ook op economisch vlak. Gewoon met goede argumenten. Als er straks hele orkesten en theatergroepen op straat staan, waar moeten die muzikanten en acteurs dan heen? Moeten die muzikanten en acteurs straks de WW in, omgeschoold worden voor banen in de horeca of het onderwijs? En zo ja, Mark Rutte, kost dat dan niet veel en veel meer dan deze visieloze bezuinigingen, zonder dat onze maatschappij er ook maar iets mee opschiet? Heeft geen van deze drie intelligente mannen – want het zijn drie slimme mannen – tijdens de formatie bedacht, dat er niet alleen banen op de podia verloren gaan, maar ook in de verwante sectoren? Bij de medewerkers van schouwburgen, van galeries, de schoonmakers van de theaters, de caissières, portiers, de decorbouwers, de verhuurbedrijven, de cateraars, de horecagelegenheden. Die laffe rode streep levert uiteindelijk alleen maar rode cijfers op! Stoere praatjes vullen geen gaatjes, zeker niet in een begroting!

Dat geldt ook voor ons: niet alleen maar stoere praatjes. We kunnen hier ook eenzijdig afgeven op alle rechtse kiezers, we kunnen onze VPRO-petten opzetten en met oude linkse clichés strooien. We kunnen Rutger Castricum en POWNED News een paar heerlijke fragmentjes geven van onnozele kunstenaars die hun eigen reet staan te redden met holle frasen, met pretentieuze leuzen. Maar dan werken we de voorstanders van deze bezuinigingen alleen maar in de hand. “Zie je nou wel”, zullen ze zeggen, “Dat elitaire tuig op het Malieveld, schopt tegen alles aan!”. We kunnen veel meer dan dat!

Natuurlijk zullen kunstenaars altijd zeggen dat er meer geld nodig is voor de kunst. Zoals een politieagent zal pleiten voor meer blauw op straat, een ondernemer voor de versoepeling van het ontslagrecht, maar we moeten ook nieuwe ideeën formuleren, politiek bewust zijn en meewerken aan constructieve oppositie, zodat we invloed hebben op de maatregelen die genomen gaan worden. We zullen zelf kritisch naar het subsidiebeleid moeten kijken en dus ook erkennen dat er soms ook wel veel in zichzelf gekeerde troep gemaakt wordt. Alleen dan komen we vooruit.

Dus laten wij op deze bijzondere dag dan tot slot toch één  ding van dit kabinet omarmen: de term Verantwoordelijkheid uit het motto “Vrijheid en Verantwoordelijkheid”. De verantwoordelijkheid om bewust bezig te zijn met het hervormen van de kunstsector. De verantwoordelijkheid om ons niet op te sluiten in de cocon van elitarisme en proberen ons werk met meer mensen te laten communiceren. Door hier niet alleen een bold statement te maken, maar door samen te komen, plannen te maken, ideeën scherper te formuleren, relevant te blijven. Want wij zullen uiteindelijk altijd zelf ons eigen bestaansrecht moeten bewijzen! Door de onvoorwaardelijke toewijding aan creatie, zullen we mensen kunnen blijven begeesteren. Meer geld baart niet per definitie betere kunst en hoezeer wij hier vandaag ook strijden tegen de absurd hoge bezuinigingen die boven ons hoofd hangen, wij zijn geen slachtoffers! Wij zijn niet de paria van de Nederlandse samenleving! Wij zullen voorop lopen in het nemen van initiatieven, om zinnige dingen te kunnen blijven maken in en over deze tijd, omdat het onze tijd is!

Dus Mark Rutte, premier Rutte: natuurlijk moet de kunstsector hervormd worden, net zoals de zorg, het onderwijs, de bureaucratie en de huizenmarkt. Zoals u ook met veel ambitie in uw feilloze campagne heeft aangekondigd. Toen onze vrienden op Oud Links het lieten af weten met ouwe suffe slogans, zuur moreel gelijk, met duffe oneliners over solidariteit en binden, zonder dat ze het vermogen en de vechtlust toonden om mensen met uiteenlopende opvattingen bij elkaar te brengen, toen was u optimistisch en bereid tot vooruitgang. Maar u doet het niet! U heeft al uw ambities met dit regeerakkoord over boord gegooid, u schuift alle grote hervormingen voor u uit en ondertussen laat u uw twee partners een paar keer stoer met de vuist op tafel slaan en makkelijk scoren met maatregelen, die feitelijk nauwelijks geld opleveren, maar ons land alleen maar grimmiger, killer en economisch zwakker maken. Het is niet eens zo dat wij hier als links tuig tegen een rechts kabinet staan te schreeuwen. U hebt namelijk niet eens een rechts kabinet: het is gewoon niks, een leeg omhulsel. U zegt Vrijheid en Verantwoordelijkheid en gebruikt die vrijheid om met een regeerakkoord op de proppen te komen waar iedereen, van ondernemer tot arbeider, van kunstenaar tot vrachtwagenchauffeur, van student tot aan oudere, mee tot stilstand wordt gebracht. Omdat het een akkoord is van bange mannen die zelf stilstaan en dus achteruitgaan. Premier Rutte,  hobbyist, doe uw werk eerst zorgvuldig voor u aan het onze komt!

De campagneslogan van de VVD was dat het land wel wat VVD kon gebruiken, maar de VVD kan wel wat ideeën met nuance gebruiken en de ballen om daarvoor te gaan staan. Dat is namelijk niet alleen de plicht van de sociaaldemocratie, maar die van ons allemaal, dus zeker ook die van het liberalisme! En zoals wij hier vandaag allemaal ons geluid voor de kunst luid en helder laten klinken, zo zullen we ook Links nieuw leven inblazen en niet meer knielen voor het lafhartige rechts populisme van de PVV en het platte vrome schijnheil van het CDA. We leggen de dogma’s naast ons neer, stappen over onze eigen schaduw heen en kijken vooruit, want als u het volk niet inspireert, niet samenbrengt, geen troost of hoop biedt, dan zullen wij dat alleen maar meer doen. Ons schaduwkabinet schreeuwt: vechtlust en verantwoordelijkheid, met nuance, veerkracht en hartstocht. De toekomst is van ons en vanaf nu is het gedaan met de slachtofferrol, de linkse zuurheid en hulpeloosheid.

Vrienden, kunstenaars, liefhebbers, ik nodig jullie uit: neem het heft in eigen handen, alleen en samen, met 200 miljoen meer of minder, geef niet op, recht je rug en geef alles, geef alles voor de kunst!