Van Timmermans mag de zon niet schijnen op Brussel

Als het aan PvdA-minister Timmermans ligt, blijft het verboden voor Kamerleden om documenten van de Europese Raad van Ministers te delen met het publiek. Zo wordt het niets met het streven om burgers te betrekken bij de Europese besluitvorming.

Stel je eens voor: voortaan publiceert de Tweede Kamer alleen nog maar notulen waarin de namen van sprekers en fracties zijn weggelakt. Er wordt iets besloten en de burger moet maar gissen wie voor of tegen was. Het zou te gek voor woorden zijn. Het land zou terecht te klein zijn. Als je wilt dat burgers hun stemrecht verstandig gebruiken, moet je hen ook in staat stellen de keuzes van politici te beoordelen.

Geheimhouding Toch is geheimhouding de regel in het overleg tussen Europese regeringen: individuele standpunten van lidstaten in lopende EU-wetgevingsprocessen worden niet openbaar gemaakt. Dat betekent dat de geïnteresseerde Nederlandse burger niet te weten komt wat zijn of haar bloedeigen regering vindt van de honderden wetsvoorstellen die de Europese Commissie voorlegt aan de Raad van Ministers en het Europese Parlement.

Neem de strijd tegen witwassen. Het Europarlement nam – in volle openbaarheid – een voorstel van GroenLinks-Europarlementariër Judith Sargentini aan om de namen van de werkelijke eigenaren van bedrijven, inclusief brievenbusfirma’s, op te nemen in openbare registers. Dat maakt het makkelijker om criminele vermogens op te sporen en belastingontwijking door multinationals aan het licht te brengen. Minister Dijsselbloem was tegen het voorstel. Een Kamermotie van GroenLinks dwong hem om Sargentini te steunen. Maar doen zijn ambtenaren dat ook in Brussel? Dat zou iedereen moeten kunnen controleren aan de hand van de onderhandelingsdocumenten.

Maximale openheid In 2013 hekelde het Europese Hof van Justitie de geheimzinnigheid van het Europese wetgevingsproces. Het Hof wees op het Verdrag van Lissabon, waarin staat dat een effectief democratisch proces verlangt dat besluiten in maximale openheid worden genomen. Alleen zo kunnen burgers de besluitvorming beïnvloeden en weten welke politici hun belangen het best vertegenwoordigen. Als openbaarheid de regel is en geheimhouding de uitzondering, dan mag van de EU-instellingen geëist worden dat zij de uitzonderingen zeer strikt toepassen. Ze moeten uitleggen waarom in een bepaald geval geheimhouding gepast is, zo oordeelde het Hof. Einde achterkamertjespolitiek, zou je denken. De Raadsdocumenten, hop, het internet op.

De werkelijkheid is anders. Als het aan het Nederlandse kabinet ligt blijft alles bij het oude. In zijn brief aan de Tweede Kamer beweert PvdA-minister Timmermans dat de niet mis te verstane Hofuitspraak geen aanleiding geeft tot het aanpassen van de huidige richtsnoeren voor interne Raadsdocumenten. Sterker nog: minister Timmermans vindt het blijkbaar vanzelfsprekend dat parlementariërs wél mogen spreken over onderwerpen die in deze documenten aan bod komen, maar daar niet letterlijk uit mogen citeren en de documenten ook niet met het publiek mogen delen. ‘Transparantie, maar nu even niet’, zo lijkt het.

Achterkamertjespolitiek De instandhouding van achterkamertjespolitiek door nationale regeringen schaadt het draagvlak voor de Europese samenwerking, omdat het burgers weghoudt van belangrijke keuzes die in Brussel worden gemaakt. Bovendien belemmert het hen bij het maken van een geïnformeerde keuze in het stemhokje én bij het aanspreken van ons als volksvertegenwoordigers op de wijze waarop wij de Nederlandse inzet in Europa controleren.

Transparantie is een essentiële voorwaarde voor goed bestuur en betrokkenheid van burgers. Hoog tijd dus om de ramen en deuren in de Brusselse burcht van de Raad van Ministers open te gooien en het kritische licht van de openbaarheid te laten schijnen op de besluitvorming.

Meer zon in Europa!