Tussen linkse arrogantie en rechts egoïsme

Met deze uitspraak gaf Ruud Lubbers aan waarom hij en het CDA  principieel kiezen voor een middenpositie in het parlementaire krachtenveld. In een interview verduidelijkte Lubbers zijn uispraak met de stelling: “Ik heb in ieder geval een inhoudelijke afkeer van links en een morele afkeer van rechts”. Nou ja, dat is duidelijk.

Die duidelijke uitspraken worden opgehaald in het speciale verkiezingsdubbelnummer van het weekblad De Groene Amsterdammer van 23 oktober. Het is een speciaal en zeer informatief nummer waarbij de ideologie van de verschillende partijen belicht wordt en verduidelijkt. Die verduidelijking is zeker nodig omdat partijen in campagnetijd zelden hun diepere drijfveren opvoeren maar kiezers proberen te verleiden met verkooppraatjes, ontleend aan de reclamewereld. Tijdens een evaluatiebijeenkomst na de verkiezingscampagne van 2006 zei de assistent, spindoctor en voorlichter van premier Balkenende, Jack de Vries, lachend dat je als spindocter en voorlichter nooit moet liegen maar je hoeft ook de waarheid niet te vertellen. Niemand reageerde geschokt. Kennelijk wordt niet anders van politici verwacht. Daarom is dit specialnummer van De Groene Amsterdammer ook zo belangrijk. Hier worden juist wél de principes van de partij belicht en haar wortels, die bij sommige partijen teruggaan naar de Griekse filosofen Plato en Aristoteles. Bij andere, vaak minipartijtjes, is er niet of nauwelijks sprake van wortels of oerprincipes; je zou in die gevallen beter kunnen spreken van oppervlakkige schimmels.

Kortom, eenieder die zich wil verdiepen in de oerbeginselen van partijen ten behoeve van een lezing of een column, zou dit naslagnummer moeten aanschaffen. Niet alleen binnenlandse maar ook veel buitenlandse wetenschappers schrijven over de politieke situatie in Engeland, Duitsland, Italië en Frankrijk. Met name de opkomst in al die landen van extreemrechts wordt beschreven en geanalyseerd. De tientallen boeken en naslagwerken die ik de afgelopen 25 jaar las hierover, kan ik nu wel weggeven, want in dit verkiezingsnummer heb ik een samenvatting van alle trends, analyses en merkwaardigheden die zich op dit terrein voordeden en voordoen.

Goed, even terug naar Nederland. Ook de nieuwe CDA-voorman Bontenbal zweert bij dat politieke midden, net als Lubbers, en niet te vergeten Van Agt. Christendemocraten, erfgenamen van de beweging die zich keerde tegen de Franse Revolutie (1789), houden nou eenmaal niet van polarisatie. Oh nee, er mag geen tegenstelling zijn tussen rijk en arm, kapitaalbezitters en arbeiders, hoogopgeleiden en praktisch opgeleiden. Allemaal gaan ze voor hetzelfde doel: economische groei en de verdeling van de baten van die groei, culturele ontwikkeling, bestaanszekerheid voor allen enzovoort. Op zich is het een wonder dat zoveel kiezers met zoveel uiteenlopende materiële belangen het decennia lang in één partij volhielden. Zal te maken hebben met de kerken die de gelovigen met kracht maanden op een christelijke partij te stemmen. Naarmate de kerken leegliepen, werd die aanmaning steeds minder opgevolgd. Ben benieuwd hoe lang Bontenbal, die nu toch weer een levende middenpartij heeft gecreëerd, deze eenheid (schijneenheid) volhoudt.

Lubbers en Bontenbal zien het midden per se niet als een plaats die overblijft omdat de twee echte kinderen van de revolutie, liberalen en socialisten, de linker- en de rechtervleugel al hebben ingenomen. Integendeel, zij zien het midden als de hoogste wijsheid. Het feit dat zowel socialisten als liberalen naar dat ‘wijze’ midden willen terugkeren, maakt dat midden nog niet wijs. Wel is het zo dat een groot deel van de kiezers dit toch kennelijk een veilige plaats vindt. Men ontvluchtte het, saai gevonden, midden, richtte minipartijtjes op en als minipartijtje zouden ze graag vanuit dat ‘herrezen’ midden willen opereren.

Zolang ons parlement zo versnipperd is, zal het voor partijen die nu het nieuwe midden vormen moeilijk zijn langdurig en doelmatig te regeren. Wellicht zou Nederland, net als Duitsland, een 5 % regeling moeten invoeren. In dat geval mag iedereen een nieuwe partij oprichten, maar je komt als partij pas in de Tweede Kamer als je minstens drie zetels weet te veroveren. Is dat beknotting van vrije meningsuiting? Hoeft niet! Een (potentieel) minipartijtje kan aan een middenpartij vragen of zij een gereserveerde plaats kan krijgen op hun lijst. In ruil daarvoor zal zij haar aanhang oproepen op die middenpartij te stemmen. Eerder gebeurde dit bij de Partij van de Arbeid. De PvdA, zelf niet pacifistisch, reserveerde een verkiesbare plaats voor een pacifist. Binnen de partij kon die pacifist proberen zijn standpunt te verbreiden. Zover ik me kan herinneren is het die pacifist nooit gelukt, maar propageren mocht hij.

Het speciale verkiezingsnummer is te bestellen bij de Groene Amsterdammer en in de boekhandel. Kosten 7,95 euro.