Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Tussen 'Eigen schuld' en sociaal naïef

  •  
03-12-2009
  •  
leestijd 5 minuten
  •  
176 keer bekeken
  •  
BNNVARA fallback image
Voor de zwaksten in de samenleving, die het echt niet kunnen helpen, moeten we er als maatschappij zijn.
Zij die een beschadigde hersenfunctie hebben, zoals Swaab aangeeft. Of een aantal van de mensen die Marcel van Dam in De Onrendabelen opvoert. Voor die mensen geldt op geen enkele wijze ‘eigen schuld’, maar laten we vooral niet doorschieten door alle zwakkeren zo te benaderen, want dan worden we sociaal naïef.
De aanklacht is duidelijk: de samenleving, en volgens Van Dam vooral de PvdA, laat de mensen aan de onderkant aan hun lot over. Van Dam wijst daarbij op een groep die recent door Klaas Mulder als ‘niet-kunners’ werd omschreven. Mulder laat, in het VROM-rapport ‘ Buurtbewoners in balans’ , zien dat er in de achterstandswijken een groep niet-kunners woont. In termen van het rapport: dubbeltjes die altijd dubbeltjes zullen blijven. Mensen die geen keuze hebben; meer zit er voor hen niet in. Vijftien procent van de Nederlandse kinderen haalt niet het niveau van VMBO-onderwijs. 1 op de 12 mensen is functioneel analfabeet. Een deel van de mensen in de wijken heeft, volgens Mulder, een dermate draaglast (geldzorgen, kopzorgen, zorgzorgen en buurtzorgen) dat ze al blij zijn overeind te blijven. Hij definieert deze hele groep als niet-kunners. En, volgens Mulder en Van Dam, deze groep die ogenschijnlijk geen enkele keuze heeft wordt door de maatschappij in de steek gelaten. Tja, geen gering beschuldiging. Klopt het?
Wat klopt is dat er voor degenen die echt niet mee kunnen komen een mager stelsel is overgebleven. Dus inderdaad, daar mag wel wat ruimhartigheid bij, en juist dat is een opgave voor sociaal democraten. En het kan ook, omdat deze groep van echte niet-kunners niet groot is.
De groep is veel kleiner dan Van Dam en Mulder voorspiegelen. Zo noemt Mulder in zijn essay een onveranderbare factor als IQ in één adem met zaken zoals fitheid, gewichtsproblemen en sociale vaardigheden. Dus voor hem zijn niet-kunners ook mensen die weinig bewegen, te veel eten, te veel drinken en ga zo maar door. Je zou bijna zeggen: wie hoort er niet bij.
Ook Van Dam gooit iedereen op een hoop. Terecht en treffend voert hij in zijn film De Onrendabelen een aantal mensen op die te zwak begaafd zijn om het te redden in de maatschappij. En inderdaad, die verdienen alle ondersteuning die ze kunnen krijgen. Maar, dat meisje van 25 met een kind en zonder nog ooit echt gewerkt te hebben. Zielig? Eerder ergerniswekkend de wijze waarop ze verongelijkt op haar leeftijd al alle schuld en verantwoordelijkheid buiten zichzelf legt. Slachtoffergedrag.
Dat deed met denken aan het indrukwekkende boek ‘Alle dagen schuld’ van Mirjam Pool. Daarin worden een aantal mensen beschreven die steeds verder in schulden wegzakken. Maar naast een aantal zwakbegaafde personen duikt ook daar de categorie berekenende burgers op. Wordt berekend dat het ‘ideaal’ is om in de Wajong terecht te komen, want dan zit je goed (?). Wordt een schuldsaneringsperiode berekenend uitgezeten, om daarna weer verder te gaan op de oude voet.  Als spiegelbeeld van die wereld laat het boek een aantal gescheiden vrouwen zien. Die er met hun bijstandsuitkering het beste van maken. Niet kiezen voor een Wehkamp-LCD TV, maar via Marktplaats voor een paar tientjes een gebruikte ‘dikke’ tv kopen. Die het prima redden.
Waar komt die blinde vlek vandaan om alle mensen die in een zwakke positie zitten, meteen tot onmachtigen te bestempelen? Van Dam leidt aan sociale naïviteit. Dat is de neiging om zondermeer en zonder verder vragen te stellen, partij te kiezen voor zwakkeren, louter omdat het zwakkeren zijn. Kritiek op de zwakkeren mag niet, eisen aan  hen stellen al helemaal niet. Immers alles wat die groep doet, komt voor uit hun achtergestelde positie, dus daarmee zijn ze per definitie het slachtoffer. Hier doemt een mensbeeld op dat alle zwakkeren classificeert als slachtoffer van buiten hen gelegen factoren. Een mensbeeld impliciet gestoeld op een gigantische (vaak aangeleerde) slachtoffercultuur. Daders zijn geen daders maar slachtoffers. Het komt allemaal door (kruis maar aan): hun jeugd, hun vrienden, discriminatie, armoede, etcetera.
Soms zien we de moderne PvdA. De PvdA die de vervuiling uit het bestand zelf verklaarde niet-kunners poogt te halen. Zodat er voor echte niet-kunners meer over blijft. Zoals met de wet Werk en Bijstand, die uitgaat van mensen weer aan het werk helpen in plaats van een uitkering te geven. Of met de recente oproep van Van der Laan dat allochtonen niet in de slachtofferrol moeten gaan zitten en zelf veel meer (morele) verantwoordelijkheid moeten nemen. Dan lijkt die sociale naïviteit bijna verdwenen, totdat Marcel van Dam weer iedereen op een hoop gooit. En de echte niet-kunners niet meer scheidt van niet-willers. Niet-willers, die kiezen voor de eigen leefwereld. Die in een afgeschermde wereld de eigen waarden en normen volgen.  Onverschillig en verongelijkt staan tegenover de maatschappij. Vanuit sociale naïviteit schaart Van Dam alle mensen in een zwakkere positie onder de niet-kunners. Daarmee doet hij geen recht aan al die dappere mensen die het wel kunnen en dus ook prima redden. En ook stelt hij daarmee veel te weinig eisen aan de niet-willers.
Laat de PvdA zich tomeloos inzetten voor de mensen die het nodig hebben en die het met hun opstelling verdienen. En laat ze keihard ingrijpen op niet-willers. Ontwar dus de groep, want als je vanuit sociale naïviteit kritiekloos en zonder eisen te stellen, alle verantwoordelijkheid voor de zwakke groep op je neemt, help je die groep niet verder en krijg je dus ook alle schuld als het mis gaat. Sociale naïviteit kent geen winnaars.
Sociale naïviteit doet niet alleen de mensen tekort maar ook de PvdA zelf. De groepen die vroeger met behulp van de PvdA emancipeerden, verklaarden zich solidair met de doelen waaraan de partij met hen werkte. Partij en groep was één blok. Ze verdienden en versterkten elkaar omdat ze zich solidair verklaarden aan dezelfde idealen. Hoe solidair zijn de niet-willers aan de idealen waarvoor de PvdA zich namens hen (?) inspant? Hoe expliciet en overtuigd steunen ze de doelen? De PvdA maakt zich steeds ongeloofwaardiger door voor niet-willers de kar te trekken. Dat is de sociale naïviteit waarbij de overige kiezers die deze naïviteit al lang voorbij zijn massaal afhaken.   Nodig zijn geen nieuwe idealen maar zich solidair verklarende groepen. De PvdA dient haar sociale naïviteit los te laten.

Meer over:

politiek, opinie
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.