De Turkse regering doet aan ‘propaganda voor terrorisme’

Cumhuriyet, de oudste krant van Turkije, krijgt met veel repressie te maken. Dat is al langer zo. In de jaren zeventig konden ook de lezers van het dagblad dat ervaren.

De vader van een kennis werd destijds als een daredevil gezien door zijn familieleden, omdat hij het waagde openlijk met een Cumhuriyet onder zijn arm over straat te gaan. Gezien de linkse reputatie van de krant werd dat als linke soep gezien, met de Grijze Wolven, de jongerenafdeling van de extreemrechtse Partij van Nationale Beweging (MHP), die de straten van de Turkse steden destijds onveilig maakten.

Ergenekon Een incident in 2006, waarbij handgranaten naar het redactiegebouw van Cumhuriyet werden geworpen, kwam terecht in de tenlastelegging rond Ergenekon, de vermeende samenzwering tegen de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) en de toenmalige bondgenoot daarvan, de beweging rond imam Fethullah Gülen.

Opmerkelijk genoeg gaf Justitie, dat destijds volledig werd gecontroleerd door de Gülen-beweging, Cumhuriyet niet de status van slachtoffer, maar van dader. De toenmalige hoofdredacteur van de krant, Ilhan Selcuk, behoorde tot de verdachten tijdens het Ergenekon-proces. Het einde daarvan maakte hij niet mee, want in 2010 kwam Selcuk op 85-jarige leeftijd te overlijden.

Charlie Hebdo Zoals ik vaker heb beschreven was Ergenekon een bedenksel van de Gülen-beweging en de AKP, gericht op het neutraliseren van de meest uitgesproken seculiere-nationalisten en andere – linkse – tegenstanders. Even vaak schreef ik dat de Ergenekon-vonnissen werden vernietigd, nadat de aanvankelijk goedlopende samenwerking tussen de AKP en de Gülen-beweging was omgeslagen in een regelrechte oorlog.

Voor Cumhuriyet betekende dat echter geen einde van de zorgen. Dat bleek in 2015 na de aanslag van de Islamitische Staat (IS) op het satirische tijdschrift Charlie Hebdo in Parijs.

Cumhuriyet besloot een cover van Charlie Hebdo over te nemen, waar de profeet Mohammed op was afgebeeld. Dit kwam twee redactieleden van de krant op vervolging te staan door Justitie, dat ondertussen niet meer onder controle stond van de Gülen-beweging, maar van de AKP en president Erdogan.

Can Dündar Vorig jaar werd Cumhuriyet-hoofdredacteur Can Dündar gearresteerd na een onthulling in zijn krant over een wapentransport naar Syrië van de nationale inlichtingendienst MIT. Het Constitutioneel Hof gelaste de voorlopige vrijlating van Dündar, maar tijdens een proces werd vijf jaar en tien maanden gevangenisstraf tegen hem geëist.

Na eerst nog een aanslag op zijn leven was gepleegd, week Dündar daarop uit naar Duitsland. Daar lanceerde hij kort geleden een nieuwe, op Turkije gerichte, website. Wat voor de hand lag gebeurde: de website werd geblokkeerd door de Turkse autoriteiten.

Ahmet Sik Later in 2016 werden andere redactieleden van Cumhuriyet gearresteerd. Meer dan drie maanden later is er nog geen tenlastelegging tegen hen, waardoor zij zich onmogelijk kunnen verdedigen. In feite komt het neer op gevangenisstraf zonder veroordeling, wat uiteraard alle principes van de rechtsstaat tart.

Eind werd vorig jaar werd verder Cumhuriyet-journalist Ahmet Sik gearresteerd. Evenals de eerder genoemde hoofdredacteur Ilhan Selcuk werd ook hij tijdens de Ergenekon-procedure gearresteerd door Gülens aanklagers. Na vraagtekens te hebben geplaatst bij de toedracht van de mislukte staatsgreep van juli vorig jaar, ging Sik achter de tralies op de beschuldiging van ‘propaganda voor terrorisme’. Dat wil zeggen, propaganda voor de door de regering voor de couppoging verantwoordelijk gehouden Gülen-beweging!

Sik kreeg geen juridische bijstand, werd in isolatie gehouden en kreeg drie dagen geen water en voedsel, waarmee eens te meer bevestigd werd dat de Turkse rechtsstaat verleden tijd is.

Reina Onlangs kwam Cumhuriyet op een andere manier in het nieuws. Ditmaal naar aanleiding van de arrestatie van Abdulkadir Masharipov, de bij IS aangesloten dader van de aanslag op Istanbuls nachtclub Reina gedurende nieuwjaarsnacht.

Tijdens een verhoor zei Masharipov dat hij aanvankelijk van plan was die nacht een aanslag te plegen op het Taksimplein in Istanbul. Omdat het regende verwachtte hij daar echter weinig volk.

Daarna overwoog IS hem een aanslag op het redactiegebouw van Cumhuriyet te laten uitvoeren. Toen hij het adres daarvan kreeg doorgegeven door IS, werd Cumhuriyet omschreven als ‘de krant die de profeet heeft beledigd.’

Op beelden van bewakingscamera’s werd Masharipov gezien bij het gebouw van Cumhuriyet. Toch viel de keuze van IS uiteindelijk op een ander doelwit, waarschijnlijk omdat er rond de jaarwisseling weinig mensen aanwezig waren op de redactie van de krant.

En zo schoot Mashapirov zijn machinegeweer leeg bij Reina. In een verklaring kort daarop legde IS een verband met de viering van ‘een christelijk feest’ in de nachtclub.

Moraal Nu de moraal van dit verhaal. Zowel wat betreft Reina als Cumhuriyet zien we dat IS naar argumenten greep waar de Turks regering zich eveneens van bedient. Want aan de aanslag op Reina ging een propagandaoffensief vooraf van het door de AKP gedomineerde Presidium voor religieuze zaken (Diyanet), waarbij kerst/nieuwjaar als een voor moslims verwerpelijk christelijk feest werd afgebeeld. Bovendien heeft het er alle schijn van dat IS en de AKP het eens zijn over Cumhuriyet wat betreft de Charlie Hebdo cover. Dit betekent niet dat de AKP het eens is met de door IS gepleegde aanslagen, maar wat betreft de achterliggende ideologie zijn er legio raakvlakken.

Wie in Turkije aansluit bij de ideologie van organisaties die de gewapende strijd niet schuwen, wordt er door de AKP van beschuldigd ‘propaganda voor terrorisme’ te maken en kan op vervolging rekenen. Zij die vooropstellen aanslagen te veroordelen worden daarbij niet ontzien.

Maar maakt de AKP geen ‘propaganda voor terrorisme’ wanneer zij aansluit bij de ideologie en de doelstellingen van IS? In mijn ogen wel degelijk, met vooruitwerkende kracht. Dat Turkse strijdkrachten in Syrië ten strijde trekken tegen IS en dat leden daarvan in Turkije worden gearresteerd, verandert daar niets aan. Overigens krijgt IS ondanks dat laatste nog altijd veel vrijheid in Turkije. Regelmatig duiken bijvoorbeeld bordjes op in Istanbul waarmee de weg wordt gewezen naar vestigingen van de jihadistische organisatie.

De pot verwijt de ketel dat hij zwart ziet, maar geen schijn van kans natuurlijk dat de AKP daarover ter verantwoording kan worden geroepen.

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)