De tulpencrisis met Turkije. En nu?

Begin vorige week schreef ik dat het me slimmer had geleken om de Turkse buitenlandminister Cavusoglu onder een volledige zwijgdood toe te staan om naar Nederland te komen. Had het met een sisser afgelopen. Met de snel naderende verkiezingen voelde premier Mark Rutte echter de hete adem van Geert Wilders in zijn nek, waardoor hij er een ondoordacht hanengevecht met Erdogan van maakte. We kennen de gevolgen…

Of het Rutte oplevert wat hij ervan verwachtte zal woensdag blijken. Mogelijk is het politieke landschap in Nederland zo overhoop geschud door de tulpencrisis dat de verkiezingsuitslag verrassend uitvalt. Met een CDA bijvoorbeeld dat als grootste partij uit de stembus kruipt. Volgens de laatste peiling staan de christendemocraten qua zetelaantal gelijk aan de PVV en maar twee zetels onder de VVD.

Die peiling is echter van vóór de rellen van zaterdagavond in Rotterdam. Mocht Wilders toch de grote winnaar worden, zoals velen nu verwachten, dan kan dat onmogelijk in het voordeel van de Nederturken uitpakken. Die mogen dan een bedankkaartje naar Erdogan sturen als hun moskeeën worden gesloten.

Referendum Wat voor Rutte de verkiezingen zijn, is voor Erdogan het referendum op 16 april over het door hem zo vurig begeerde presidentieel systeem. Dat hij bereid was het er in deze mate op aan te laten komen met Nederland verraadt zijn onzekerheid over de uitslag van de volksraadpleging.

Het is Erdogan om het winnen van ja-stemmen in het buitenland te doen, maar vooral ook om indruk te maken op de binnenlandse twijfelaars. Die wil hij over de brug halen door te tonen dat hij meer haar op zijn tanden heeft dan onder zijn neus. Dus werden de Hollanders geprovoceerd tot een voor hun doen ongebruikelijk standvastig optreden.

De-escaleren Hoe nu verder? Voor de Nederlandse politiek zal de noodzaak om het conflict op de spits te drijven stukken minder worden na de verkiezingen. Daarom zegt Rutte nu al aan de-escaleren toe te zijn. Zou aardig zijn als vanuit de EU een bemiddelaar wordt aangewezen. Erg stil trouwens in Europa over dit akkefietje. Federica Mogherini van de Europese Commissie sprak met Cavusoglu en zijn Nederlandse collega Koenders, maar uitspraken daarover worden niet gedaan. Een verschil met de couppoging van vorig jaar in Turkije, toen Mogherini een dag later al haar zorgen over de democratie in Turkije uitdrukte.

Het is in ieder geval twijfelachtig of Erdogan te porren is voor een bemiddelingspoging. Dat de Nederlandse regering met open ogen in de val liep kwam voor hem als een geschenk uit de hemel dat hij optimaal zal trachten uit te buiten. Daarbij staat hij voor de niet geringe opgave om de ruzie de komende 35 dagen warm te houden in de ogen van de natie. Lijkt kort, maar een maand kan in de politiek een eeuwigheid zijn.

Nazi’s Toegegeven, nadat het vuurtje een uitslaande brand werd zat de stemming er direct in. Erdogan wentelde zich in zijn bekende slachtofferrol en klaagde over mensenrechten en democratie in Nederland, zaken waarover hij geen recht van spreken heeft omdat hij daar zelf niets van begrepen heeft. Omdat Erdogan en zijn cronies niet de dienst mogen uitmaken in Rotterdam worden Nederlanders nu door hem voor nazi’s uitgemaakt. Zijn medestanders in Nederland lijken het niet helemaal begrepen te hebben, want tijdens hun protesten roepen ze ‘kankerjoden’.

De dag na alle ophef in Rotterdam verscheen in de regeringsgezinde krant Yeni Akit een artikel waarin werd gesuggereerd dat 400.000 Turken in Nederland het op kunnen nemen tegen 48.000 Nederlandse militairen. Een absurd idee, maar het doet hoe dan ook denken aan de toespraak van Erdogans premier Yildirim waarin hij riep dat de ‘geest van de verovering’ terug moet keren in Turkije. Op de sociale media waren er de laatste dagen al die aan de het beleg van Wenen door de Ottomaanse legers dachten…

Sancties Erdogan dreigt met sancties dat het een aard had. Hij zei diplomatieke vluchten uit Nederland te gaan weigeren. Maar hoeveel diplomatieke vluchten gaan er vanuit Nederland naar Turkije? Ambassadeur Cornelis Van Rij mag voorlopig niet naar Ankara terugkeren en andere diplomaten zouden uitgewezen kunnen worden. Dat is echter vooral van symbolische betekenis. In Nederland zal niemand daar last van hebben.

Verder kan Turkije overgaan tot economische sancties tegen Nederland. Als die op soortgelijke wijze beantwoord worden door Den Haag zal Ankara zich flink in de vingers snijden, want de Turkse economie is veel meer afhankelijk van export naar Nederland dan andersom.

‘Nederland zal de prijs betalen’, zei Erdogan. Zoals voor de inzet van honden door de politie. Nu zal ik de laatste zijn om te zeggen dat het leuk is om door een hond gebeten te worden. Maar betaalde Erdogan de prijs voor de dood van de vijftienjarige Berkin Elvan die drie jaar geleden bezweek nadat de politie hem een traangasgranaat tegen het hoofd had geschoten? Als Erdogan het over prijzen betalen heeft worden Turken daar het slachtoffer van. De Turkse gevangenissen barsten ervan uit hun voegen.

Israël Dat Erdogan strikt genomen weinig kan uitrichten tegen Nederland verklaart waarom de sancties naar zijn zeggen pas na het referendum zullen ingaan. Kan hij er tot die tijd veel kabaal over maken om de bevolking gek te maken, zonder de daad bij het woord te hoeven voegen.

Erdogans soep wordt doorgaans niet zo heet gegeten. Zo zei hij na het drama met het Turkse passagiersschip Mavi Marmara, dat in 2010 deel uitmaakte van het ‘freedom flotilla’ naar Gaza, dat hij bij een volgend hulpkonvooi mee zou varen en dat de Turkse marine dan bescherming zou bieden, om eventueel de strijd met Israël aan te binden. Nooit meer iets over gehoord. Het bleef bij het terugdraaien van de diplomatieke betrekkingen met Israël, waar men daar weinig last van had. Niet in de laatste plaats omdat de handel van Israël met Turkije in de daarop volgende jaren alleen maar toenam.

Syrië Nadat in 2012 een Turks Phantom gevechtsvliegtuig voor de kust van Syrië was neergehaald drukte Erdogan zich eveneens in niet mis te verstane termen uit over maatregelen. Kwam toen uiteindelijk niet veel van terecht. Een paar confrontaties aan de grens, daar hield het mee op.

Nu we het toch over Syrië hebben. Wat door alle commotie over Rotterdam nagenoeg volledig ondergesneeuwd raakte waren de berichten over beschietingen door de Turkse luchtmacht op het leger van al-Assad nabij het Syrische Manbij. Zal niet in de smaak vallen bij de Russische president Poetin waar Erdogan in het kader van zijn zoveelste U-bocht tussen de supermachten vorige week een bezoek aan bracht. De splijtzwam tussen Moskou en Ankara blijft de Koerdische Democratische Eenheidspartij (PYD). Erdogan verwacht dat Poetin daar afstand van neemt, maar die doet dat niet. Dat maakt de recente afspraken tussen Erdogan en Poetin zo stabiel als een tijdbom.

VS Bovendien, de VS blijven de PYD eveneens steunen en kennen daar een verstandhouding over met Rusland. Washington stuurde extra troepen naar Manbij om de PYD tegen de Turkse Strijdkrachten (TSK) te beschermen. Niet onverwacht, want dwars door de boute uitspraken van Cavusoglu over Nederland zei hij dat Turkije de PYD gaat aanvallen bij Manbij. Komt het daar tot een confrontatie met de VS dan heb je de poppen aan het dansen.

Op een zich steeds meer opdringende achtergrond bevindt zich verder de onvrede binnen de hogere regionen van de TSK, over met name opperbevelhebber Hulusi Akar, wat eventueel ook nog veel aandacht kan trekken in de komende weken. Kortom, het moet nog maar blijken hoeveel Erdogan tegen 16 april aan de tulpencrisis heeft.

Kilicdaroglu Met een tegen Nederland razende Erdogan is het voor Nederlanders op dit moment niet bepaald ontspannen toeven in Turkije. Lang niet alle Turken zijn echter tegen Nederlanders gekant. Binnen de AKP-achterban zal dat vaak zo zijn, maar de Turkse samenleving is hevig gepolariseerd en van tegenstanders van de AKP hoor ik juist sympathie voor het Nederlandse standpunt.

Voor zover het daarbij niet gaat om sympathisanten van de hevig vervolgde pro-Koerdische Democratische Volkspartij (HDP), zijn het medestanders van de Republikeinse Volkspartij (CHP). Dat lijkt strijdig met de opstelling van CHP-leider Kemal Kilicdaroglu, die zich aansloot bij de AKP wat betreft Nederland. Dat standpunt dient echter door een filter bekeken te worden. Kilicdaroglu bevindt zich op het randje van vervolging vanwege zijn kritiek op Erdogan en weet dat hij een grens passeert met begrip voor Nederland.

In de wijk waar ik in Istanbul verblijf merk ik weinig, maar het centrum mijd ik. Niet dat ik daar snel als Nederlander herkend zal worden, maar de tulpencrisis heeft de algemene aversie tegen westerlingen benadrukt. En dat terwijl ik Turkije ooit als een erg gastvrij land leerde kennen.